dowała w zamiarze ukarania napastników; w pierwszej jednak utarczce książę został raniony, i Prusacy, przekonawszy się o niedostateczności swej siły, powrócić musieli na okręty, co o mało że nie wywołało przeciw Abd-ur-Rahmanowi wojny, zwłaszcza że i Hiszpanija z podobnemi wystąpiła zażaleniami. Sułtan Abd-ur-Rahman jest surowym, częstokroć okrutnym; gorliwy muzułmanin, nie podziela jednak dzikiego fanatyzmu swego narodu. Najstarszy z licznych jego synów i domyślny następca tronu (ur. 1803) nazywa się Sidi-Mohammed. L. J.
Abdyjasz, po bebr. Obadia (sługa Pański), czwarty z dwunastu proroków mniejszych, napisał jeden rozdział przeciw Idumejczykom: najprzód złości ich strofuje, potem ich karanie od Boga i wytracenie przepowiada; nakoniec prorokuje o Messyjaszu. Żył za czasów niewoli Babilońskiej, wtedy kiedy i prorok Jeremijasz, na lat 626 przed narodz. Chr. Hieronim ś. wspomina o grobie Abdyjasza, który ś. Paula widziała w Samaryi. Grecy obchodzą jego pamiątkę 19 Listopada, — Abdyjasz, szafarz domu Achaba, króla izraelskiego, ukrył stu proroków w jaskiniach przed wściekłem prześladowaniem Jezabeli. Przez niego Elijasz prorok wezwał Achaba dla strofowania. — Abdyjasz, Babilończyk, liczony do pisarzy kościelnych I wieku, żył jakoby około r. 59 po nar. Chr. i był jednym z 70 uczniów jego, towarzyszył apostołom Symonowi i Judzie do Persyi, i przez nich mianowany biskupem Babilonu. Jemu przypisują Żywoty Apostołów, będące zbiorem zmyśleń i baśni, drukowane 1532 r. w Bazylei i wielekroć tłómaczone jakoby z hebrajskiego na grecki przez Eutropiusza, a na łaciński przez Julijusza Afrykanina. Przekonano się później, że dzieło powyższe jest apokryfem (ob.).
Abdykacyja, (z łacińskiego ab i dicere: zrzec się), wyraz oznaczający głównie złożenie władzy najwyższej przez monarchów. Abdykacyja najczęściej bywa skutkiem przykrych zawodów, doznanych w czasie długiego panowania, — niekiedy też nacisku zewnętrznego, lub powstania narodu. Najsławniejsze w dziejach abdykacyje są: cesarzy rzymskich, Dyoklecyjana i Maxymiljana (roku 305 po nar. Chr.); cesarza niemieckiego Karola V (r. 1556); Krystyny królowej szwedzkiej (1654); królów hiszpańskich Filipa V (1724) i Karola IV (1808); Amedeusza I, księcia Sabaudyi (1434); królów sardyńskich Wiktora Amedeusza (1750), Karola Emanuela IV (1802), Wiktora Emanuela I (1821) i Karola Alberta (1849); Ludwika Bonaparte, króla Hollandyi (1808); Napoleona I cesarza Francuzów, (1814 i 15); Karola X (1830) i Ludwika Filipa (1848) królów francuzkich; nakoniec Ludwika, króla Bawaryi (1848) i Ferdynanda cesarza austryjackiego (1848). W naszych dziejach pierwszy przykład abdykacyi dał Jan Kazimierz, który oddając narodowi władzę na sejmie roku 1661, w mowie swej przepowiedział upadek kraju. — Szlachta, zrzeczenie się tronu, poczytując za wielkie nieszczęście narodowe, wyjednała na sejmie r. 1669 prawo, że odtąd żaden król, nie może proponować sejmowi abdykacyi. Później jednak, aczkolwiek niedobrowolnie, abdykowali jeszcze królowie: August II (1707), Stanisław Leszczyński (1735), i Stanisław August (1795).
Abecadlnik, (ob. Elementarz).
Abecadło, (ob. Alfabet).
Abecadło, tak się nazywała gra w Polsce towarzyska. Koleją każda z osób przytomnych mówiła jak się zowie, zkąd jedzie, co przywiozła? porządkiem alfabetycznym. Tak np. nazywam się Adam jadę z Astrachanu, przywiozłam sobie atlasu, — podobnież drugi, trzeci i następnie aż do końca. Gdy z jednej litery wszyscy mówić mają, najgorzej tu ostatnim; co sobie który wymyślił, widzi z żalem że mu drugi porwał, i nowy czynić dobór przymuszonym zostaje. Przechodzą potem do litery drugiej, np. nazywam się Bona, jadę z Berlina, przywiozłam bu-
