Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/388

pod Austerlitz (2 Grudnia 1805 r) Austryja zawarła pokój z Francyja. Następnie Prussy obrażone samowolnem postępowaniem Napoleona, wypowiedziały wojnę Francyi i także prosiły Rossyi o posiłki. Ale nim wojsko rossyjskie zdążyło przyjść im w pomoc, Prussacy pobici zostali pod Jena i Auerstaedt (14 Października 1806 r.) i Napoleon wszedł do Berlina 28 Października tegoż roku. Francuzi zajęli Warszawę i zbliżyli się do granic rossyjskich. W następnym 1807 r. po kampanii z odmiennem szczęściem prowadzonej i wreszcie po krwawej bitwie pod Preussich-Ejlau i odniesionem przez Francuzów zwycięztwie pod Friedland (14 Czerwca), cesarz Alexander widząc obojętność sprzymierzeńców i nie chcąc narażać swego państwa na straty, zawarł z Napoleonem pokój w Tylży 7 Lipca 1807 roku. Tym traktatem nowo utworzone Księztwo Warszawskie oddane zostało pod berło króla saskiego, a obwód Białostocki przyłączony do Rossyi; przytem Rossyja obowiązała się zerwać stosunki handlowe z Angliją i przystąpiła do kontynentalnego systematu Napoleona. Urażona tem Anglija skłoniła Szwecyję do wydania wojny Rossyi; z drugiej strony Turcyja, skrycie pobudzona przez Napoleona, wypowiedziała wojnę Rossyi (30 Grudnia 1806 r.). Wojna z Szwecyją trwała przez dwa lata i po licznych zwycięztwach Rossyjan, zakończyła się pokojem w Friedrisham (17 Września 1809 r.), na mocy którego cała Finlandyja z częścią Botnii aż do rzeki Torneo i wyspami Alandzkiemi odstąpioną została Rossyi. Wojna z Turcyja trwała lat 5 (1807—1812), w ciągu których dowódzcy rossyjscy: Sieniawin, Kamieński i Kutuzow odnieśli wiele zwy-cięztw nad Turkami; ci wreszcie zmuszeni byli do zawarcia pokoju w Buka-reście (28 Maja 1812 r.). Rossyja otrzymała Bessarabiję, z twierdzami Choci-mem, Benderem, Akermanem, Izmaiłem, z częścią Multan czyli Mołdawii do rzeki Prutu i ujściami Dunaju. Tymczasem Napoleon, wbrew istniejącym traktatom, przyłączył do swojego cesarstwa państwo Kościelne, Hollandyję, różne posiadłości książąt niemieckich (w tej liczbie i księztwo Oldenburgskie, dziedziczną posiadłość Cesarsko-Rossyjskiego domu), nadto, nie wyprowadził wojsk z Pruss i wzmacniał twierdze w księztwie warszawskiem. Cesarz Alexander zrażony takiem postępowaniem, pozwolił Anglikom prowadzić handel z Rossyja jak dawniej, oraz zabronił wprowadzać do Rossyi wielu towarów francuzkich. Napoleon upatrując w tem wypowiedzenie wojny, poruszył ogromne siły przeciw Rossyi. Dnia 24 Czerwca 1812 r. przeszedł Niemen mając z sobą 470,000 piechoty, 60,000 jazdy i 1,200 dział. Dwie armije rossyjskie, jedna pod Barklajem de Tolli, druga pod księciem Bagratijonem, liczące razem 260,000 ludzi, zatrzymały się u zachodniej granicy; korpus Wittgensztejna stał na prawem skrzydle, dla obrony Petersburga, od strony Inflant; oddział Tormasowa na lewem, dla zasłonienia granicy od strony Austryi. Napoleon wystąpił z swą armiją z Wilna, w zamiarze przecięcia i rozbicia dwóch armij rossyjskich, każdej z osobna; ale one złączyły się pod Smoleńskiem i po zaciętej bitwie pod tem miastem, zaczęły cofać się drogą do Moskwy. Cesarz Alexander, który na początku wojennych działań, znajdował się przy pierwszej armii, opuścił ją w obozie pod Dryssą, i zajął się przygotowaniem wewnętrznych środków obrony. Potem zjechał się w Abo z następcą tronu szwedzkiego (b. marszałkiem francuzkim Bernadotte), w skutku czego zabezpieczone zostały granice północne cesarstwa. Nowo zamianowany głównodowodzącym książę Goleniszczew-Kutuzow, chociaż podzielał zdanie o potrzebie cofania się w głąb państwa; ale z rozmaitych ważnych powodów, postanowił niedaleko Moskwy wydać walną bitwę, która stoczoną została pod Borodynem, czyli Możajskiem, dnia 6 Września 1812 roku. W skutku tej bitwy, jednej z najkrwawszych w tym wieku, Napoleon wszedł dnia 14 do Moskwy, opuszczonej