Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/394

sarzem. Fryderyk ucałował nogi papieża i konia mu trzymał. Alexander odniósł także zwycięztwo nad Henrykiem II, królem angielskim, który nie wprzód otrzymał rozgrzeszenie za zabójstwo arcybiskupa Tomasza Becketa, jak po uznaniu władzy papiezkiej i swobód Kościoła. Za powrotem do Rzymu, umarł Alexander 27 Sierpnia 1181 r., po 22 latach rządzenia Kościołem, i przemożeniu trzech anty papieżów. Alexander w r. 1180 zatwierdził ustawy zjazdu Łęczyckiego, za Kazimierza Sprawiedliwego uchwalone, i pisał list do Kazimierza, chwaląc jego pobożność. Nastąpił po nim na papieztwo Lucyjusz III. Reuter Herman wydał po niemiecku historyję Alexandra III i jego wieku: Alexander III und seine Zeit (Berlin, 1845). — Alexander IV, poprzednio Rynald hrabia Segni, synowiec Grzegorza IX, wybrany papieżem 25 Grudnia 1254 r. Nieszczęśliwa walka, którą toczył przeciw Manfredowi, księciu Tarentu, pobocznemu synowi cesarza Fryderyka, o nieprawe przywłaszczenie Sycylii, ciągnęła się przez całe panowanie Alexandra, i była powodem kilkakrotnego spustoszenia i rabunku państwa kościelnego, zwłaszcza przez saraceńskie hufce Manfreda. W Sycylii, rządy tego ostatniego zupełnie zniweczyły władzę papieża, nikt nie zważał na jego rozkazy i klątwy. Toż samo prawie działo się we Włoszech, gdzie we wszystkich miastach, nie wyłączając Rzymu, wrzała gwałtowna walka Gwelfów i Gibelinów. Alexander musiał uciekać z Rzymu do Viterbo; i zaledwie upokarzającym błaganiem, zdołał ocalić rodzinne swoje miasto Agnani, od zniszczenia przez buntowników rzymskich. Niemcy w tejże epoce to jest po śmierci Fryderyka I, (1250 r.), znajdowały się w największym zawichrzeniu; ani Wilhelm hollenderski, ani Ryszard z Cornwallis, ani Alfons kastylijski nie zdołali osięgnąć tronu, o który zaciętą toczyli walkę. Wówczas trwało nieszczęśliwe bezkrólewie. W tak smutnych czasach, najszlachetniejsze usiłowania papieża o poprawę obyczajów duchowieństwa i wytępienie nierządu, spełznąć musiały na niczém. Nakoniec śmierć uwolniła Alexandra IV od tych wszystkich kłopotów, roku 1261. Zostawił niemało listów. Pisał także do Bartłomieja Czecha, Franciszkana, rozkazując mu ogłaszać wojnę krzyżową przeciw Jadżwingom i Litwinom, natenczas poganom; również opatowi de Mezano krucyjatę opowiadać zalecał. W r. 1157 zatwierdził donacyje przez Konrada księcia Mazowieckiego Krzyżakom dawniej uczynione; a w r. 1259 zachęcał Krzyżaków do związku z Polakami przeciw nadciągającym Tatarom. — Alexander V, poprzednio Piotr Philargi, Greczyn z wyspy Kandyi, syn najuboższych rodziców, od nich opuszczony. Żebrzącego na ulicach miasta Kandyi, Franciszkan włoski, politowaniem wzruszony, wziął do posług klasztornych, uczył języków greckiego i łacińskiego, i ułatwił mu wstęp do zakonu. Wydoskonaliwszy się Philargi w naukach we Włoszech, ćwiczył się dalej w Oxfordzie i Paryżu, gdzie sam został professorem filozofiii i teologii w uniwersytecie. Pisał tu uwagi nad Sentencyjami Lombarda i wsławił się jako kaznodzieja. Jan Galeas Visconti, książę Medyjolanu, powołał go do siebie, słuchał rad jego i używał do rozmaitych posług, wyprawiał w poselstwie do Wacława cesarza, wyjednał mu biskupstwo Wicencyi, potem Nawarry, a w r. 1402 arcybiskupstwo Medyjolanu. Innocenty VII mianował go kardynałem; wreszcie na soborze pizańskim, Philargi jednomyślnie wybrany został papieżem dnia 29 Czerwca 1409 r. Mąż wielkiego serca, umiarkowany i dobroczynny, słusznie mógł powiedzieć o sobie: „Byłem biskupem bogatym, kardynałem ubogim, a jestem papieżem żebrakiem.“ Niepowodzenie soboru pizańskiego któremu przewodniczył, nie może być jemu przypisywanym; albowiem musiał opuścić kierunek nad nim, gdy znaczna liczba panujących odmówiła mu posłuszeństwa i trzymała się dwóch papieżów Grzegorza XII i Benedykta XIII, złożonych przez sobór. Władysław król Neapolitański, za-