Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/443

cheza, zamordowanego roku 1072, Alfons zaprzysiągłszy, że w morderstwie nie miał udziału, objął królestwo, wkrótce jednak napadł na drugiego brata swego, don Garciasa, króla Galicji, którego strąciwszy z tronu, rozpoczął wojnę z dawnym swym dobroczyńcą, maurytańskim królem Toledu. W tej wojnie odznaczył się sławny w pieśniach hiszpańskich rycerz i bohater Cyd (ob.), z przydomkiem El Campeador. Alfons zdobył to miasto (1085 r.), które od czterech wieków było w posiadaniu Saracenów i załóżył w niem stolicę swego królestwa; później (1086 r.) sam zostaf zwyciężony pod Zalaca w Estremadurze przez połączonych kilku królów maurytańskich, skutkiem czego wezwał na pomoc Filipa I króla francuzkiego. Francuzi pod dowództwem Rajmunda, hrabiego Burgundyi, przybyli do Hiszpanii, po czem królowie Maurów poddali się Alfonsowi, który zaślubił nawet Zaidę, córkę Ben-Abeda, króla Sewilli, i z nim połączył się przeciw afrykańskiej dynastyi Almorawidów. Ben-Abed pomimo to został strącony z tronu, Alfons zaś umarł 1109 r. powróciwszy do Toledo. Od tej epoki Portugalija stała się hołdowniczką Kastylii; — sama zaś Hiszpanija, w skutek bulli papieża Grzegorza VI (1077 r.), zaczęła płacić daninę lenniczą stolicy apostolskiej, co wszakże przez następców Alfonsa VI zostało znowu zniesioném. — Alfons VII (ob. Alfons I), król Arragoński. — Alfons VIII, urodzony 1106 r., ogłoszony królem Galicyi przez stany zebrane w Kompostelli, później przez matkę swoje donę Urrakę przybrany na pomocnika do rządów Kastylii, wkrótce z nią rozpoczął wojnę domową, a po jej śmierci także z Maurami. Doznawszy na tej drodze licznych powodzeń, koronował się w Leonie na cesarza Hiszpanii. Umarł 1157r., odniósłszy jeszcze na kilka dni przed śmiercią pod Jean walne zwycięztwo nad Maurami afrykańskiemi. Alfons VIII wsławił się także mądrem prawodawstwem i dążeniem do dobrego bytu poddanych; r. 1156 ustanowił order świętego Julijana, sławny później pod nazwaniem Alkantary. — Alfons IX Szlachetny, syn Sancheza II, wnuk poprzedzającego, wstąpił na tron Kastyl i po ojcu roku 1158, prowadził pomyślnie wojnę z innemi chrześcjańskiemi królami Hiszpanii, którzy się połączyli, by go wyzuć z dziedzictwa, później z Maurami, którzy go r. 1195 pod Alarkos na głowę porazili. Królowie Leonu i Nawarry, korzystając z tej klęski, znowu powstali przeciwko niemu; Alfons IX jednak wyrwał się z niebezpieczeństw, nieprzyjaciół upokorzył. a Maurom stanowczy zadał cios w bitwie pod Tolosa, gdzie poledz miało 200,000 muzułmanów, a tylko 25 chrześcijan. Alfons IX lubił nauki i założył uniwersytet w Palencyi; umarł 1214 roku. — Alfons IX, jednocześnie z poprzednim królem Kastylii panował w Leonie; założył uniwersytet w Salamance; umarł 1202 roku po 40-letni panowaniu. — Alfons X Astrolog, syn Ferdynanda świętego, króla Kastylii, panował od 1252 roku, skutkiem zabiegów i przekupstwa, r. 1257 obrany został cesarzem Niemieckim; później pokonawszy Maurów, do Kastylii przyłączył królestwo Murcyi, a gdy na tron niemiecki powołano Rudolfa Habsburgskiego, przeszedł przez Pireneje, żeby przeciw niemu otrzymać pomoc od papieża. Maurowie, korzystając z okoliczności, znowu rozpoczęli wojnę, zwyciężeni jednak zostali przez Sanc eza, syna Alfonsa, lecz ten na własny zysk użył nabytej sławy i w r. 1282 opanował tron ojcowski. Alfons na wszystkie strony wołał o pomoc przeciw buntownikom, zawarł nawet przymierze z królem marokańskim. To go do reszty zgubiło. Opuszczony od wszystkich, schronił się do Sewilli, gdzie umarł 1284 r. Astronomija winna temu monarsze, przez naukę swą nad wiek ów wyższemu, tablice alfonsinami zwane (ob. Alfonsa tablice); równie biegłym był także w astro ogii i alchemii, nawet jemu przypisują zwykle rozprawę wydrukowaną w Theatrunt chemicum (tom V, Nr 157) pod tytułem: Alphonsi Regis Castellae Clavis Sa-