Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/466

zmuszał Francuzów do niejednej wyprawy wojennej. W Listopadzie 1849 r. generał Herbillon zdobył szturmem oazę Zaatsza, zbuntowaną przez marabuta Bu-Zian. Podobnież r. 1850 przedsięwzięto skuteczną wyprawę przeciw pokoleniom Sahelu, a na początku r. 1851 generał Saint-Arnaud uspokoił Małą Kabyliję. Koniec roku 1852 odznaczony był zdobyciem twierdzy Laguat w stronie południowej kraju, przez oddziały zostające pod dowództwem generałów Pelissier i Jussuf, skutkiem czego w Kwietniu r. 1853 nastąpiło poddanie się potężnego pokolenia Beni M’zab. W Maju tegoż roku generał Randon mianowany gubernatorem Algieryi, na czele dwóch dywizyi przedsięwziął wyprawę przeciw Kabylii, zakończoną zhołdowaniem 45 szejków bahorskich. Pomyślne te wypadki dozwoliły rządowi zająć się rozszerzeniem kolonizacyi i ulepszeniami wewnętrznemu Dekretem z 26 Kwietnia 1853 r. odstąpiono kompanii genewskiej 20,000 hektarów gruntu w okolicy Setifu. Zaprowadzono w kilku miejscach zakłady dobroczynne, jak kassy wzajemnego wsparcia, domy podrzutków, lombardy i t. p. Roku 1854 armija algierska, z powodu kontyngensu dostarczonego dla wyprawy wschodniej, została znacznie uszczuploną. Korzystając z tego, niektóre pokolenia kabylskie, pod przewodnictwem szeryfa Bu-Bagla, powstały; lecz gubernator generał Randon, w kilku zwycięzkich potyczkach stoczonych w Czerwcu i Lipcu, zmusił je do uległości. W końcu tegoż roku komendant Marmier, poraziwszy oddział arabski pod dowództwem szeryfa Si-Mohammeda, zajął miasto Tuggurt w krainie Ued-Rir. Jednocześnie rząd francuzki nie przestawał pracować nad wewnętrzném urządzeniem kraju, nadając znaczniejszym miastom organizacyję municypalną, zaprowadzają instytucyję biór arabskich departamentalnych i reformując sądownictwo. Rok 1855 rozpoczął się pomyślna wyprawą przeciw zbuntowanemu pokoleniu Zegdu, a w końcu tegoż roku pokolenia Tuaryków wysłały do generał-gubernatora deputacyję, ofiarując mu przyjaźń i zawiązanie stosunków handlowych. Cała Algieryja była teraz pod władzą Francuzów, z wyjątkiem jednej tylko Kabylii, której wojowniczy mieszkańcy, zasłonieni opaską gór prawie nieprzystępnych, dotychczas pozostali niepodległemu Oddawna też myślano o stanowczych przeciw krajowi temu działaniach, i tylko wojna wschodnia, zatrudniająca większą część armii algierskiej, przedsięwzięcie to opóźniła. Jednakże w r. 1856 kroki wojenne ograniczyły się na pomniejszych utarczkach z pojedyńczemi plemionami, zawsze wprawdzie zwycięzkich, lecz żadnej rzeczywistej nie przynoszących korzyści. Z końcem dopiero tegoż roku i w pierwszych miesiącach następnego poczyniono przygotowania do wielkiej wyprawy, mającej tę część kraju całkowicie ujarzmić. Jakoż w Maju 1857 generał-gubernator Randon, rozrządzający po przywróceniu pokoju znaczniejszemi już siłami, w 25,000 lndzi ruszył do Kabylii, i zwycięzkim pochodem w niespełna dwa miesiące wszystkie niemal pokolenia tameczne zmusił do poddania się. Świetna ta choć krótka kampanija dokonała ostatecznie, jak się zdaje, podboju Kabylii, którą odtąd uważać można za wcieloną do posiadłości algierskich. Na drodze spokojnego rozwoju poczyniono również w tym roku niektóre ulepszenia, dotyczące kolonizacyi i ustaw municypalnych. Postanowieniem cesarskiem z d. 8 Kwietnia 1857 r. nakazaną została budowa dróg żelaznych w Algieryi, a w r. 1858 rozpoczęto już prace przygotowawcze na linii od Philippeville do Konstantyny. W najnowszych czasach ważną w zarządzie tej kolonii zmianę spowodował dekret cesarski z d. 4 Sierpnia 1858 r., tworzący nowe ministerstwo Algieryi i osad, które oddaném zostało księciu Napoleonowi. Nadto, pod prezydencyją tegoż księcia, ustanowiono radę najwyższą Algieryi i osad, złożoną z 28 członków.