dobnej chemicznej natury (mianowicie tlenków rodników alkocholowych etc.), różniących się wszakże od nich pod bardzo wielu innemi względami. Ponieważ nasycalność (ob.) alkaloidów nie zależy tak jak w zasadach mineralnych od ilości tlenu, lecz od azotu w nich zawartego, uważają je przeto za amonijaki w których wodor jest zastąpiony rozmaitemi rodnikami organicznemi. Mniemanie to zostało stwierdzonem, przez wyrobienie bardzo wielu tego rodzaju połączeń (ob. amonijaki), posiadających w wysokim nawet stopniu wszystkie własności alkali-jów; dotychczas jednak niewiele alkaloidów gotowych w naturze udało się sztuką otrzymać; lecz wielkie jest prawdopodobieństwo, że z postępem nauki zostaną otrzymane. Alkalija organiczne w ogólności tak sztuczne, jako też i naturalne, jedne mianowicie nie zawierające tlenu, są lotne, i po większej części w zwyczajnej temperaturze płynne, zapach mają mocny przenikający, a smak bardzo ostry; drugie zaś, tlen zawierające, są to ciała nielotne, po większej części krystaliczne, bardzo gorzkiego lub ostrego smaku. Pierwsze są rzeczywistemi amonijakami, i z tlenokwasami, podobnie jak amonijak, łączą się dopiero po przybraniu wody; ostatnie mogą się z niemi bezpośrednio łączyć. Alkaloidy naturalne są po większej części w wodzie mało, łatwo zaś w alkoholu, a niektóre w eterze i chloroformie rozpuszczalne. Sole ich są zwykle rozpuszczalniejsze niż same alkoloidy, i dla tego bardziej gorzkie niż one. W ogóle alkaloidy i ich związki są bardzo silnemi truciznami, w małych zaś ilościach dzielnemi lekarstwami. Największa część alkaloidów znajduje się w roślinach, a niektóre tylko w zwierzętach. Do ich otrzymania zwykle roślina wytrawia się wodą, kwasem solnym zaprawioną, która wyciąga alkaloidy; z tego roztworu strąca się je magnezyją, osad przemywa potażem, amoniją lub słabym alkoholem; a nakoniec wyciąga się z niego alkaloid mocnym alkoholem, i z tego roztworu przez odparowanie otrzymuje w kryształach. Alkaloidy lotne otrzymują się przez destylacyję roślin z alkalijami. Do bardziej znanych alkaloidów należą: z pomiędzy lotnych: nikotyna, znajdująca się w tytuniu, koniina w pietraszniku plamistym (Conium maculatum i t. d.; z pomiędzy nielotnych: solanina w gatunkach psianki (Solanum),- chinina w korze chiny, strychnina i brudna we wroniem oku (rośl.), morfina w opijum, kaffeina w kawie, kreatyna w mięsie i urynie, mocznik w urynie i t. d., z pomiędzy sztucznych np. propylamina i inne (ob. amonijaki). T. C.
Alkalimetryja, Alkalimetr. Pod nazwą alkalimetryja, rozumiemy w chemii zbiór metod służących do oznaczenia ilości alkalijów, stanowiących główną wartość potażu lub sody handlowej, które zawierają je w zmiennej ilości. Sposoby służące do tego, powinny być łatwe do wykonania i szybko prowadzić do celu, tak ażeby nie obeznane nawet z chemiją osoby mogły je wykonywać. Obecnie w użyciu są dwie metody: jedna z nich mniej używana, polega na oznaczeniu za pomocą wagi (przez stratę, w właściwym aparacie) kwasu węglanego zawartego w ciele badanem, i obliczeniu z jego ilości; ilości węglanu potażu lub sody. Druga metoda, częściej używana jest analizą objętościową (ob.), i polegu na wynalezieniu, przez mierzenie ilości kwasu potrzebnej do zobojętnienia alkali, znajdującego się w pewnej oznaczonej wadze potażu lub sody handlowej. Kwas do tego użyty musi być oznaczonej mocy, czyli mianowany, t. j. rozwolniony wodą w takim stosunku, ażeby pewna jego miara np. 100 lub 1000 cent, sześć, zobojętnić mogła pewną, wiadomą ilość alkali. Kwas w ten sposób przygotowany przy dochodzeniu mierzy się, czyli oznacza co do ilości, za pomocą narzędzia zwanego alkalimetrem. Jest to rurka dosyć szeroka, połączona u spodu z drugą wazką do góry obok niej się wznoszącą, i wyciągniętą w dzióbek za pomocą którego płyn kroplami nawet wylewać można. Obie te rurki tworzą mniej więcej kształt
