Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/518

Ta strona została przepisana.

twórczość. Literacka działalność Almquista jest niesłychana, pisał bowiem dzieła matematyczne, geograficzne i historyczne, grammatyki i słowniki. Za granicą wszakże znany jest tylko ze swych dzieł belletrystycznych, między któremi najznakomitsze: „Księga róż cierniowych, czyli wolne fantazyje“ (Tornrosens book), będące zbiorem romantycznych poezyj różnego gatunku. Z romansów Almąuista wymieniamy: Gabriela Mimanso, Amorina, Amalia Hillner, Panowie w Ekolsund; z utworów w formie dramatycznej: Łabędzia grotta na Ipsarze, Marjam, Izydor z Jadmor; z epickich poezyj: Schems-el-Nihar, Polowanie Artura; z mniejszych opowiadań: Kolumbina, Koplica, Aramintha May. Almąuist jako humorystyczny pisarz jaśnieje w Ormusie i Artmanie, oraz w Uwagach nad zwierzętami domowemi.

Almuda, miara używana do zboża, idzie ich 12 na 1 fanegę.— Almuda w Kadixie równa się 1,15271 garnca warszawskiego; w Chili 1,8906; w Marokko 3,5 garnca warszawskiego: w Arragonii 0,4698 garnca warszawskiego.— W Portugalii almuda używa się do płynów, jest równa 16,75 kwarty, czyli 4,1875 garnca warszawskiego; 52 almund stanowią jedne beczkę (tonnalada).

Almus czyli Alom, założyciel państwa madżyjarskiego w Węgrzech, pierwotnie przywódzca jednego z siedmiu pokoleń madżyjarskich, które około r. 884 połączyły. się w stepach nad Uralem baszkirskim w celu wspólnej wędrówki i wyszukania sobie nowych siedzib w Europie południowo-zachodniej. Liczba wychodźców, bez starców, kobiet i dzieci, wynosiła do 200,000. Almus wówczas miał już 64 lat wieku, siły fizyczne jednak miał potężne i posiadał sławę zarówno mądrości jak męztwa. Wszystkie pokolenia rozdzielił na kilkadziesiąt gromad, które w drodze żyły polowaniem i rybołówstwem, na worach skórzanych przeprawił się z niemi przez Wołgę, przybył w równiny Suzdalu i pod Kijów, nową podówczas rezydencyję ruskiego książęcia Olega, gdzie wędrowcy, Ugrami (Węgrami) zwani, niezliczone rozbili namioty, zkąd i cała ta okolica długo jeszcze nosiła miano Ugierskiej. Zdaje się że Oleg zrazu, wespół z Bułgarami, Madżyjarów przywitał nieprzyjaźnie; gdy jednak Bulgarowie poznali w nich naród pobratymczy i zawarli z niemi przymierze, nic mu nie pozostało innego, jak tylko podarkami wymódz na nich dalszy pochód na południe. Almus po długim i znojnym marszu przybył ze swemi za doliny po południowej stronie Karpat (898 r.), gdzie przez 40 dni odpoczywali, a miejsce gdzie stały jego namioty, od wyrazu munka (męka) nazwał Munkaczem. Dzisiejsza twierdza Munkacz leży w tej samej okolicy. Następnie Almus zajął w posiadanie wszystkie kraje między Cissą a Badrogiem, i złożył władzę najwyższą, wyrażając życzenie, by ją przeniesiono na syna jego Arpada, na co gdy naród przystał, potomkowie jego przez lat przeszło 400 piastowali koronę węgierską. Bliższe szczegóły o tych ciekawych faktach znajdzie czytelnik w: Anonymi Belae Regis Notarii Historia Ungariae, i w Feszlera: Geschichte der Ungarn (Lipsk, 1815).

Almuzyja, kożuszek, czyli futro popielicowe z kapturem — wspominane przez Kromera.

Aln, łokieć szwedzki, dzieli się na 2 stopy, 4 ćwierci i 24 cali; aln równa się prawie 1 łokciowi i 2 calom czyli 1,082 łokcia warszawskiego, łokieć norwegski (alnar) jest równy szwedzkiemu.

Alnpech (Fryderyk), rodem ze Lwowa, akademik krakowski, w wierszu pod napisym: Xeniolum, inclytae Cinitati Leopoliensi bonarum artium singulari propagatrici patriae suae charissimae, bono omine oblatam, (Kraków, 1619) wielbi swe miasto ojczyste, szczególniej z dawanej naukom opieki i sławi mężów znakomitych urodzonych we Lwowie.