Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/53

namaszczona olejem świętym (meron), a w niej zawarty jest pargamin z nazwiskiem patrona kościoła. Do miejsca najświętszego niewolno nikomu wchodzić, wyjąwszy kapłana poświęcającego chleb i wino do kommunii. W razie dotknięcia arki przez laika, dyakona lub niechrześcijanina, kościół musi być nanowo poświęcony. Najwyższym dygnitarzem duchownym kościoła abissyńskiego, jest Abuna (ojciec) czyli patryarcha. Wedle narodowości musi być koniecznie Koptą i bywa wybierany i wyświęcany przez patryarchę w Alexandryi. Cała Abissynija dzieli się na trzy części: część północno-wschodnią, zwaną Tigre; część południowo-zachodnią, teraźniejszą Amhare i Schoa, nazywaną także Gondar i nakoniec niższą część kraju. Abuna rezyduje w Gondar i zarządza kościołami w Schoa i Tigre, a w sprawach religijnych i dogmatycznych ma głos stanowczy, wywierając nadto niemały wpływ i na sprawy państwa. Oprócz Abuny, kościół abissyński ma także biskupów (komur). Do obowiązków biskupa należy: czuwanie nad utrzymaniem świętości kościoła i naczyń świętych. Alaka, zarządza majątkiem kościelnym i jemu oddawać należy dary składane na rzecz kościoła. Kapłan właściwy, odprawia nabożeństwo i jemu tylko wolno wchodzić do miejsca najświętszego. Dyakoni, którym wstęp do pomienionego miejsca jest wzbroniony, zajmują się wypiekaniem chleba, używanego przy kommunii, oraz utrzymaniem czystości kościoła i naczyń świętych. Całe duchowieństwo abissyńskie dzieli się na księży świeckich i zakonnych. Duchownym nie można zostać przed ośmnastym rokiem życia, trzeba umieć czytać po etyopsku i śpiewać z księgi Jared. Zwierzchnikiem duchowieństwa zakonnego jest Etschge, pryjor klasztoru Debra Libanos, w Schoa, założonego w XIII wieku przez ś. Teklę Haimanot, po Abunie najwyższy dygnitarz kościoła abissyńskiego. Zarządza on nietylko zakonem ś. Tekli, ale i zakonem ś. Eustachijusza. Księżom świeckim wolno wstępować w związek małżeński, lecz raz tylko. Zakonnicy ślubują bezżenność. Liczba księży świeckich i zakonnych w Schoa, wynosi około 12,000. Najsławniejsze klasztory są: Debra Libanos, w Schoa; Debra Damo i Axum Tihon w Tigre, Lalibela w Lasta i ś. Stefana w Jeschu. Exemplarze Biblii posiadają tylko klasztory i ludzie zamożni. Przy wykładzie Pisma świętego wszyscy duchowni trzymają się metody allegorycznej i allegoryzują często najdziwaczniej. Co do osoby Chrystusa, kościół ten uczy, że w Chrystusie jest tylko jedna natura, to jest boska (monofizytyzm); natury ludzkiej zaś prawie nie uwzględnia. Przeciwnicy tej nauki twierdzą, że Chrystus narodził się trzykrotnie: pierwsze narodzenie jest wieczne z Trójcy; drugie poczęcie i narodzenie doczesne; trzecie poczęcie z Ducha świętego w Maryi. Namaszczenie Duchem świętym nazywa się tu trzeciem narodzeniem. Zdanie to jest panującém w Amhara i w Schoa. Kościół abissyński uczy, że Duch święty wychodzi tylko z Ojca. Do dawnych sporów przyłączył się w nowszych czasach spór, wszczęty między wyznawcami kościoła abissyńskiego, skutkiem twierdzenia eunucha Arok, który aby poprzeć dogmat o trzeciém narodzeniu Chrystusa, naucza, że dusza już w żywocie matki ma wiedzę i uznanie dobrego i złego, że nawet pości i modli się. Najznakomitsi duchowni Debry Libanos, popierają naukę Aroka, a król jest jej wyznawcą. Do tej chwili toczy się także w Kościele abissyńskim spór czy Chrystus w niebie wielbi Ojca, czy jest mu równy i z nim króluje; a nadto, czy Marya jest Bogarodzicielką, czy tylko matką Chrystusa, a zatém, czy należy ją tak czcić jak Jezusa. Nakoniec, wierzy kościół abissyński w istnienie czyśca i uczy chilijazmu. Stan moralny wyznawców tego Kościoła, wedle świadectw rozmaitych podróżników, jest wcale niepocieszający. Missyonarze rzymskokatoliccy i ewangeliccy, a szczególniej anglikańscy, starali się wywrzeć jakiśkolwiek wpływ na duchowieństwo abissyńskie; lecz, ponieważ podejrzywano,