Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/531

i łączy Linz nad Drawą, z Brixen nad Eisachem. 2) Przesmyk Kristalliński 4,600 stóp wysoki, tędy przechodzi nowy gościniec sztuczny, prowadzący z doliny Pustel pod Toblachem przez Alpy kadorskie do doliny Piawy, a tutaj dzieląc się na dwie części, dochodzi do Conegliano i Bassano. 3) Droga sztucza idąca od Sal-zachu do Drawy, przerzyna Alpy noryckie, w następujących miejscach: a) pomiędzy Salzachem i Ensem, czyli pomiędzy Werfen i Radstadtem w oszańcowa-nym przesmyku Mandlingskim; b) pomiędzy Kadstadtem i S. Michael czyli między Ensem i Murem w przesmyku oszańcowanym Radstadtsko-Tauerńskim, wysokim na 4,950 stóp; c) pomiędzy S. Michael i Spithalem a dalej Villachem, czyli między Murem i Drawą w przesmyku Hochfeld, wysokim na 2,800 stóp. 4) Przejścia Yillachskie, służące do połączenia Austryi z krajami nadbrzeżnemi Wenecyi i Friulu, tudzież doliny Drawy z doliną Sawy. W stronie południowo-zachodniej od Villach nad Drawą, idzie droga przez Alpy karnijskie, która się dzieli na trzy części: jedna z nich południowo-wschodnia, pod Rigersdorfem, przechodzi Wurzenpass 4,000 stóp wysoki, łączy się z drogą Sawy i prowadzi do Lubiany, Zagrebia i t. d.: druga południowa pod Tarwis biorąca początek, przechodzi przez Pedrilpass 3,600 stóp wysoki, prowadzi w dolinę Isonzy do Gorycyi i t. d.; trzecia południowo-zachodnia przez przejście Ponteba 2,400 stóp wysokie, i oszańcowane Chiusa-veneta prowadzi w dolinę Tagliamentu. 5) Droga z Linzu nad Dunajem do Lubiany nad Sawą, przerzyna Alpy noryckie i karnijskie w następujących miejscach: a) pomiędzy Traunem i Ensem w Pyrnklause; b) Pomiędzy Ensem i Murem, z Lietzen do Judenburga, w przesmyku Rotten-manner-Tauernskim 5,000 stóp wysokim; c) pomiędzy Murem i Drawą z Judenburga przez Scheffling do Klagenfurtu w wielu mało wzniesionych miejscach; d) pomiędzy Drawą i Sawą, przez góry Karawankeńskie do Krainburga i Lubiany przez Loiblpass, 4,243 stóp wysoki. 6) Trzy wielkie drogi, które z nad Dunaju łączą Linz, Mautern i Wiedeń z Bruckiem nad Murem: a) w dolinie Ensu pod górę aż do Hieflau, przez przejście Eisenerz do Leoben i Bruck; b) z Mautern przez St.Poelten, Mariazell 2,867 stóp wysoki, i Seewiesen 2,600 stóp wysoki do Bruck. i c) z Wiednia przez Semmering (ob.) na 3,122 stóp wysoki do Bruck, zkąd kolej żelazna i droga wojskowa doliną Mura prowadzi w kierunku południowym przez Gratz do Marburga, w kierunku zachodnio-południowym do Lubiany, i przez wyżynę Karstu (1,800 stóp) do Tryestu. 7) Dwie drogi: Karoliny i nowsza Maryi-Ludwiki prowadzą w większej lub mniejszej odległości od doliny Kulpy z Fiume do Karlsstadtu. Oprócz tych głównych kommunikacyj w Alpach wschodnich jest jeszcze wiele ważnych pobocznych, jak np. 1) Droga Salzachska, która jest dostępna dla wozów aż do Wildbad, Gasteinu, przez wysoki Tauern (6,800 stóp,) dostępna dla mułów, a koło Malnitz znowu wozową sie staje, prowadzi do Spitalu i Villachu. 2) Droga z doliny Innu do Pinzgau wyższego, wiodąca przez dolinę Gerloss i pass tegoż nazwiska. 3) Droga z Woergl w wyższym Pinzgau do Salzburga. 4) Drogi sztuczne pomiędzy dolinami Salzachu, Traunu i Ensu z Salcburgu przez Ischl do Steinachu wiodące. Z całą siecią dróg alpejskich zostają jeszcze w związku kommunikacyje nizkich wschodnich Alp przodowych, przez co Alpy stają się jeszcze przystępniejszemi.—Wody alpejskie najważniejsze są następujące: 1) W Kotlinie Renu z którego poczęści jezioro Boden powstało: Ren, do niego wpadają z prawej strony Lanquart i III, z lewej Thur i Aar, z których ostatnia wypełnia jeziora Brienzkie i Thuńskie razem z Saną z lewej strony, a z prawej strony dostarczają jej wód Emme, Beuss i jezioro Vierwaldstadskie, tudzież Limmat z jeziorem Zurichskiem, Linth i jezioro Wallenstadtskie. 2) W kotlinie Dunaju, z lewej strony do tej rzeki