jemnia tu pobyt piękny ogród spacerowy i łatwa sposobność zwiedzania dosyć ciekawych i przyjemnych okolic. Zycie w Starej wodzie, porównane z takowem u innych wód, jest tanie; a dla chorych, przekładających ciszę i spokój nad ruch i wrzawę tłumów ludzi, bardzo przyjemne. Dr F. Sk.
Aludel, naczynie gliniane, wchodzące do składa przyrządu używanego do destyllacyi merkuryjuszu z cynobru, w Almaden w Hiszpanii. Naczynie to ma postać gruszkowatą, jest opatrzone szyjką i otworem, przeznaczonym do przyjęcia szyjki drugiego naczynia; szereg naczyń w ten sposób połączonych stanowi przyrząd destyllacyjny, którego wynalazek przypisują Saracenom.
Alula, albo 3 gwiazda, czwartej wielkości, należąca do łapy wielkiej niedźwiedzicy.
Aluminit (Haberle), syn: Hallit, Websteryt. Minerał ten dawno był znaleziony w okolicach Hall w Saxonii, lecz mało był znany, dopóki w 1813 roku Webster nie znalazł go w pokładach kredowych w New-Haven, na brzegach Sussexu. Następnie Brogniart i Dufrenoy znaleźli go we Francyi, gdzie mianowicie w Lunel-Vieil, w departamencie du Gard tworzy szeroko rozciągający się pokład, na 3 — 4 cali gruby. Jest on biały, ziemisty i wala palce, jak kréda. C. g. =: 1,66 do 1,820, trudno się topi na dmuchawce. Liczne rozbiory najczystszych gatunków okazały, że jest on siarczanem jglinki wodnym = Al2O2SO3 + 9 HO. Mnogie jednak odmiany mają zawsze przy sobie wodan glinki. K. J.
Aluminium, glin, od Alumen, ałun; metal znajdujący się w glince, która jest podstawą gliny i ztąd polska jego nazwa glin. W naturze nie znajduje się w stanie odosobnionym, lecz nadzwyczaj jest upowszechniony jako glinka, w glinie i wielu minerałach stanowiących główną massę naszej ziemi. Niezbyt dawno, bo przed pięćdziesięciu przeszło laty, uważano glinkę za pierwiastek, dopiero po odkryciu H. Dawy’ego (1807 ,r.), że alkalija są tlenkami właściwych metalów; domyślano się, źe i glinka musi być związkiem podobnego rodzaju, i starano się o otrzymanie jej pierwiastku metalicznego. Działanie elektryczności której użył Dawy do rozkładu alkalijów, tu zastosować się nie dało; trzeba było szukać innych sposobów i dopiero pierwszy Oersted (1814 r.) okazał, że rozkładając bezwodny chlorek glinu amalgamatem potassu, można otrzymać metal glinki. Następnie Woehler (1827 r.) ogrzewając w tygielku porcelanowym bezwodny chlorek glinu z samym potassem, otrzymał glin w postaci szarego metalicznego proszku, który w polerowaniu stalą, przyjmował połysk i kolor cyny; a dopiero w r. 1845 ogrzewając potass w parze chlorku glinu, wyrobił go w drobnych kulkach z połyskiem metalicznym. W większych massach metal ten przed kilku laty (1854) dopiero został otrzymany przez H. Saint-Claire Deville'a który pierwiastkowe używał metody podobnej jak Woehler, tylko robił w massach nierównie większych, i zamiast potassu, używał sodu, jako metalu tańszego i nie tak gwałtownie się otleniającego. Daville okazał, że glin daje się ciągnąć na druty, walcować na blachę, kuć i urabiać na zimno i gorąco, toczyć, wyciskać, skrobać, piłować, a nawet wielkie medale wybijać z niego można; że w powietrzu a nawet w gazie tlenowym rozpalony, zaledwie się zmienia, w powietrzu suchém i wilgotnem nie utrącą połysku; w zetknięciu z parą wodną rozżarzony, zaledwie na powierzchni się otlenia; nie łatwo ulega działaniu kwasów: zgoła dowiódł, że posiada wiele własności metalów szlachetnych, i gdyby go zdołano otrzymać tanio sposobem fabrycznym, byłby niezmiernie ważnym i użytecznym. Cesarz Napoleon III, zainteressowany tym przedmiotem, otworzył Deville’owi, dla pokrycia kosztów doświadczeń na wielką skalę, kredyt nieograniczony; z którego on używszy dotychczas tylko 36,000 franków, doprowadził wyrób glinu do tego
