wieku, a mianowicie od czasu, gdy Demidów odkrył tam kopalnie, Rossyjanie osiadać zaczęli, znajdując jeszcze w tych górach ziemię bardzo do uprawy sposobną: powstało sześć miast, jako to: Barnauł, Kuznieck, Bijsk, Koływan, Ust, Kamienogorsk i Buchtarmińsk i 40 fortpoczt straży granicznej. Do okręgu górniczego Koływano-Woskresieńskiego, należy 40 wołości, w których się liczy 1,275 wsi z cerkwiami. Wiele z nich jednak znajduje się nie w górach, ale u podnoża gór. Ludność wynosi 190,000 mieszkańców, domów zaś 34,435. Pszczolnictwo przed 50 laty tu zaprowadzone, nadzwyczaj się Rozmnożyło, tak, że oprócz leśnych, liczą tu 90,000 ułów, które w roku 1826 wydały 18,329 pudów miodu, 1428% pudów wosku. Niemały też dochód przynoszą orzechy cedrowe. Wiadomości statystyczne o górach Ałtajskich, oparte tu są na artykule, zamieszczonym w encyklopedycznym słowniku rossyjskim. Obszerniejszą o nich wiadomość powziąć można z podróży p. Ledebour, professora uniwersytetu dorpackiego, pod tyt. Reise durch das Altaj-Gebirge, Berlin 1829, tomów 2; Asie centrale, par A. de Humboldt, Paris 1843 r., tomów 3, oraz z prac Helmersena, Geblera, Gustawa Rose i innych w Rocznikach Akademii Petersburgskiej zamieszczonych. G. Z.
Ałtyn, dawna moneta rossyjska. Nazwa ta pochodzi od wyrazu tatarskiego alty, co znaczy liczbę sześć; po zawojowaniu Rossyi przez Tatarów, oznaczała monetę nominalną wartości 6 groszy polskich. Ałtyny srebrne bić zaczęto za Piotra W.; lecz wkrótce zaniechano, a nawet całkiem z obiegu je usunięto i w rachunkach używać zakazano. Wszelako rachunek na ałtyny trwa dotąd pośród gminu, zwłaszcza w gubernijach Wielkorossyjskich: licząc 5 ałtynów na srebrną monetę, obejmującą 15 kopiejek czyli złoty polski jeden.— Ałtyn albo Altiun, moneta turecka złota, zawiera w sobie 3 piastry.
Ałtyn-nor, jezioro nazywane przez Zungarów i inne koczujące narody Ałtyn lub Ałtan-nor i Ałtan-kul (słowa nor i kul znaczą jezioro, Ałtyn czyli Ałtan znaczy złoto). Rossyjanie nazywają je Teleckiém, a niekiedy Ałtajskiem. Jezioro to na pewnej przestrzeni stanowi granicę pomiędzy guberniją tomską i jenissejską i dotyka okręgów bijskiego, minusinskiego i kuznieckiego, otoczone górami pokrytemi gęstym lasem, które noszą nazwisko Teleckich i Abakańskich i należą do systematu gór Ałtajskich. Długość jeziora nie jest dokładnie znajoma: podają ją na 80, 100, a nawet 126 werst, szerokość na 20: sądząc z dokładniejszych kart geograficznych, pierwsza nie przenosi 60 werst, druga 4 do 7 werst. Głębokość także niezmierzona, ale musi być znaczna, jak u wszystkich jezior Alpejskich natury, stanowiącycli głęboką miedzy górami rozpadlinę. Dno ma piasczyste i kamieniste. Obfitość ryb wielka. Główne wezbranie wody nie następuje na wiosnę, po rozpuszczeniu lodów, ale latem, kiedy tający śnieg w górach spada ze wszystkich stron potokami. W jezioro to, którego strona północna rzadko, a południowa nigdy nie zamarza, wpada wieloramienna rzeka Czułyszman, długości około 100 werst mająca. Z jeziora tego wypływa rzeka Bija, która połączywszy się później z Katunią, formuje rzekę Oby. Położenie jeziora geograficzne 52° szer. półn. 105° dług wschód. Kierunek jeziora z południa na północ. G. Z.
Ałun. Rozmaite gatunki ałunów są tylko odmianami jednego i tegoż samego gatunku, przedstawiającego najlepszy przykład soli podwójnej, w której jedna z zasad zastąpioną bywa przez rozmaite inne z nią jednokształtne zasady. Wzór ogólny chemiczny ałunu jest więc: SO3Al2O3 + SO3 Ro + 24 Aq. Rozpuszczają się w dziewięciu wagach wody zimnej i w połowie wagi wody gorącej, co daje łatwy sposób krystalizowania ich i oddzielenia od maleryj ziemnych, z któremi
