Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/581

Ta strona została przepisana.

Avicennae, lecz rękopism dzieła tego zaginął w czasie oblężenia Ankony, gdzie go Amatus razem z innemi rzeczami zostawił, uciekając z tego miasta za zbliżeniem się wojsk księcia Alby.

Amaun (Justynijan), urodzony w Zurich 1539. zmarły w Norymberdze w roku 1591, snycerz na miedzi, drzewie i rysownik, jeden z najpłodniejszych swego czasu. Drzeworyty z jego rysunków robione do Biblii Frankfurtskiej 1565 r., użyte u nas zostały do Szaffenbergerowskiej. Jest także jego roboty na blasze portret Stefana Batorego z 1576 roku: i drugi na drzewie większych rozmiarów, do rzadkości należące.

Amaurosa (Ślepota), wyraz ten oznacza li tylko ów rodzaj utraty wzroku, który na zniszczeniu uczucia światła polega. Bezpośrednią jej przyczyną jest sparaliżowanie samej błony siatkowej, która otrzymuje pierwsze od światła wrażenie, albo też nerwu optycznego, który owe wrażenia mózgowi przekazuje, albo nakoniec owej części mózgu, która poczucia wzrokowe pojmuje. W amaurosie oko zdaje się być zupełnie zdrowe i niczem swej nieczułości na światło nie zdradza. Natenczas tylko, gdy oba oczy oślepły, źrenice są rozszerzone i nieruchawe, spojrzenie błędne lub osłupiałe, chód chorego niepewny z rękoma wyciągnione-mi przed sobą, rysy twarzy jakby osłupiałe, wskazują że nic nie widzi a zresztą przekonać się o tém nie trudno, bo słońce lub świeca zapalona, tuż przed oczyma trzymana, niesprawia żadnego uczucia jasności. Ślepy szuka zazwyczaj światła, gdy zaś ociemniały (mający np. kataraktę) unika go zwykle, i dla tego na pierwszy rzut oka zdala rozeznać można niekiedy u każdego z nich przyczynę utraty wzroku. Powody ślepoty są nieprzeliczone: zranienia błony siatkowej, nerwu optycznego lub owej części mózgu która światło czuje: wstrząśnienia gwałtowne owych organów przez uderzenia głowy, oka lub reszty ciała, jeśli się mózgowi kommunikują; chorobliwe wycieki i chorobliwe produkta, w okolicznych częściach ciała lub w samych rzeczonych organach powstałe, jeżeli naciskają i przez to czynności nerwu tamują; zepsucia i zakażenia krwi w całym organizmie, jak np. w skorbucie, w błędnicy, w zgniłej gorączce i t. d., przez które cierpi odżywność mózgu, nerwu optycznego lub błony siatkowej, zeschnięcie się ich i marnienie (atrophia), naostatek zupełne ich sparaliżowanie, to jest wygaśnięcie w nich owej nieznanej dotąd nerwowej funkcyi, przez którą nerw czuje a mózg uczucie pojmuje. Ślepota może być wrodzona, jeżeli owe na światło czułe części albo się nie rozwinęły wcale albo niedostatecznie, albo też jakiemuś przypadkowemu przeistoczeniu w rozwoju uległy. Gałki oczne mogą być wtedy albo zupełnie wykształcone, albo ich zupełnie brakuje, albo są niedotworzone lub przetworzone, stosownie do okoliczności. Ponieważ błona siatkowa stanowi rozpostarcie głąb’ oka wyściełające, na które błona rogowa, soczewka, słowem cały obraz optyczny oka rzuca obrazy na zewnątrz znajdujących się przedmiotów, jeżeli więc jedna tylko ograniczona jej przestrzeń oślepieniu popadnie, to nie mogąc przez nią czuć światła, będziemy widzieli przed sobą czarną plamę wśród jasnej wzrokowej przestrzeni, a palma ta zakrywać nam będzie część pewną widzianych w owej przestrzeni przedmiotów. Jeżeli plama jest położona we środku wzrokowej przestrzeni, to zakryje nam środek każdego przedmiotu, na który się zapatrujemy, tak że wpatrując się np. w kilkozgłoskowy wydrukowany wyraz, widzieć będziemy tylko początek jego i koniec. Za każdém poruszeniem oka, plama ta poruszać się będzie i takie zrobi wrażenie, jak gdyby czarne jakieś obce ciało bujało się przed nami w powietrzu. Plamki tego rodzaju z boku leżące, zwłaszcza jeżeli ich jest kilka łudzą nas témbardziej: albowiem ich ruchy nie zdają się do ruchów oka odnosić, a chorzy zwykli natenczas mawiać, że im muchy przed