Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/610

chodni, czyli Choco, właściwym jest dalszym ciągiem Andów i wzdłuż nabrzeża rozciąga się ku międzymorzu Panama. Na łańcuchu wschodnim położone jest płaskowzgórze Santa Fe de Bogota, 8,400 stóp wysokie; łańcuch środkowy, nie niższy od wschodniego, w szczycie góry Tolima wznosi się do 17,200 stóp wysokości: łańcuch zachodni dopiero nie dosięga o wiele wysokości dwóch poprzednich i tam jedynie, gdzie styka się z łańcuchem Quindin, tworzy krainę górzystą Antioquia, na 7,000 stóp wysoką, a kończy się tuż przed samém międzymorzem Panama. Kordyliery północno-amerykańskie, równie jak Andy Ameryki południowej, ważkie są na południu, lecz rozszerzają się i zdłużają im bardziej na północ, tylko źe nie dosięgają tej samej wysokości co tamte. Tuż obok, gdzie międzymorze jest najwęższe, gdzie równiny ze swemi pagórkami nie przenoszą 500 stóp wysokości, wznosi się Silla de Veragua na 8,400 stóp wysoko, a pomiędzy jeziorem Nikaragua i oceanem Wielkim ciągną się Kordyliery Nikaragui i Guatemali, łańcuch gór wulkanicznych, których wierzchołki niekiedy 10,000 stóp dosięgają. Na spadzistym ich stoku północnym położone jest międzymorze Huasakualko i Tehuantepek, na 1000 tylko stóp wysokie. Na północ od tego międzymorza wznoszą się Kordyliery na płasko-wzgórzu Anahuak, Wysokiem na 7000 stóp, przerzynaném od wschodu ku zachodowi Nevadami i łańcuchami gór wulkanicznych, z których najcelniejszemi są: Pic de Orizaba czyli Silaltepetl (16,300), Popokatepetl czyli Góra Ogniowa (16,626), Toluka (14,320 stóp) i t. d. Bardziej na północ leży Mexyko, chłodna kraina alpejska, obiila w liczne jeziora alpejskie. Pod 21° szerok. półn. grzbiety gór stają się coraz szersze (płaskowzgórze Guanaxuato), ku północy jednak znowu się rozchodzą w trzy pasma. Z tych pasmo wschodnie, Kordyliery Texas, ma swój kierunek ku północy aż do przerzynającego je Rio del Norte, później, coraz bardziej zniżając się ku północo-wschodowi przez Arkanzas, aż do rzek Missuri i Mississipi, gdzie w górach Ozark dochodzi już tylko 2,000 stóp wysokości; na lewym brzegu Mississipi aż ku łańcuchowi gór jeziora ś. Wawrzyńca, to pasmo wschodnie przedłuża się pod nazwą gór Wisconsin. Pasmo środkowe, najgłówniejsze ze wszystkich trzech o których mowa, najprzód aż do 33" szerok. półn., ciągnie się jako Sierra Madre na północo-zachód, ztamtąd jako płasko-wzgórze północno-mexykańskie wzdłuż wyższego Rio del Norte, następnie jako grzbiet gór kolossalnych rozmiarów (u Indyjan Lupata), wraz z kilkoma pasmami równoległemi, pomiędzy dzielnicami rzek Missuri, Mississipi i Kolumbii, pod imieniem Rocky Mountains czyli gór skalistych Oregonu. Na tych to górach, według naiwnej wiary krajowców, zmarli wojownicy po raz pierwszy oglądają krainę dusz i przepyszne lasy, w których jaśnieją pomieszkania szczęśliwych duchów. Góry te mają w tem miejscu kilka ogromnych wierzchołków, jak np. Jameshorn, Espańolpic i Bighorn, które wznoszą się około 10,000 stóp wysoko; wyźszemi jeszcze od nich są Thompsonspic i Bonnevillepic. Pod 42" szerok. półn. łańcuch poprzeczny, Góry Czarne (Black-Hils), ciągnie się od pasma głównego ku północo-wschodowi aż do rzeki Missuri; to zaś pasmo główne zniża się coraz bardziej i posuwa się ku nadbrzeżom morza Podbiegunowego, wzdłuż lewego brzegu rzeki Mackenzie. Przeciwnie pasmo zachodnie, pod nazwą Kordylłerów Sonory, ciągnie się na północo-zachód ku północnemu końcowi zatoki Kalifornijskiej, a od południowego końca tejże zatoki, wzdłuż pobrzeźy Ameryki północnej i równolegle ze wszystkiemi ich zgięciami, w odległości 10 do 15 mil geogr. ciągnie się łańcuch Alp nadmorskich, przerżniętych pod 45" szerok. półn. przez rzekę Kolumbiję, a od 50 szerok. półn. najzupełniej podobnych do gór nadbrzeżnych Norwegii. Pod 60 szerok. półn. te Alpy nadmor-