Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/618

przedstawiającej w trzech królestwach natury sprzeczności największe, od których sam nawet człowiek nie jest wyjętym; bardzo wyraźna bowiem zachodzi różnica pomiędzy Eskimem północnym i Peszerechem południowym, a Patagonem i Karaibem, których za olbrzymów poczytywano. Zaczynając od królestwa kopalnego, można powiedzieć bez przesady, że krainy podrównikowe Ameryki są gniazdem złota i srebra. Wszystkim wiadomą jest rewolucyja, jaką w całej mianowicie Ameryce i Europie zarządziło przed kilkoma laty odkrycie niesłychanie obfitych min złota w Kalifornii, z któremi w zawody iść zaledwie mogą niektóre krainy Afryki i Australii; ogromna ilość srebra, w obieg puszczona przez górników kopalni Guanaxuto, Catorce i Potosi, istny sprawiła przewrót w przemyśle i handlu najlepiej urządzonych narodów naszej półkuli. Brazylija z jednemi tylko Indyjami, wyspą Borneo i górami Uralskiemi dzieli przywilej posiadania kopalni dyjamentów. Aby dać poznać bogactwo Ameryki pod względem płodów kopalnych, wyliczymy tu co do drogich kamieni, kruszców, węgla ziemnego i soli, miejsca w których się takowe znajdują. I tak dyjamenty znachodzą się: w Brazylii (w Minas Geraes), inne drogie kamienie: w Brazylii (Minas Geraes), w Kolumbii (Cundinamarca), w Chili, w Dolnym Peru i t. d; złoto: w Brazylii (Minas Geraes, Goyar i Mattogrozo), w Kolumbii (Cauca), w Chili, w Mexyku, w Peru, w Ameryce środkowej i w Stanach Zjednoczonych Ameryki północnych (Kalifornija, Karolina północna); srebro: w Mexyku (Quanaxuato, San Luis de Potosi, Zacateas), w Górnym Peru (Potosi), w Chili, w La Plata (Mendoza), w Ameryce środkowej i w Stanach Zjednoczonych Ameryki północnej (Pensylwanija); cyna: w Dolnym Peru; żywe srebro: w Dolnym Peru i w Mexyku; miedź: w Chili, w Dolnym Peru, w Mexyku, w Stanach Zjednoczonych Ameryki północnej (Indiana, New-York); ołów: w Stanach Zjednoczonych Ameryki północnej (New-York, Missuri) i w Mexyku; żelazo: w Stanach Zjednoczonych Ameryki północnej (Pensylwanija, Massachusetts, Connecticut, Karolina południowa, New-York, New-Jersey, Maryland), w Brazylii (St. Paul, Minas Geraes), w Kanadzie; węgiel kopalny: w Stanach Zjednoczonych północnych, w Ameryce angielskiej (wyspa Cap-Breton i t. d.), w Chili (Penco); sól: w Stanach Zjednoczonych Ameryki północnej (New-York, Massachusets, Illinois, Missuri, Kentuky, Kalifornija), w Ameryce angielskiej (wyspy Bahama, ś. Krzysztofa i t. d.), w Brazylii (Rio Grande del Norte, Para), w Mexyku (Oxaca), w La Plata, w Ameryce środkowej (Honduras) i w Kolumbii (Zipaquiva). Co do płodów roślinnych w Ameryce wyznać należy, że nic nie wyrównywa bogactwu jej wegetacyi, przechodzącej przez wszystkie stopniowania, począwszy od mchu islandzkiego, aż do 100 łokciowej palmy woskodajnej, do kolumniastych i olbrzymich drzew lasów dziewiczych. Owe niezmierne równiny, o których mówiliśmy, nadają florze nowego świata zupełnie odrębną fizyjonomiję. Powiedzieliśmy już, jako równiny Mackenzie, Guaviare, Orenoko i Rio de la Plata na powierzchni kilkunastu tysięcy mil □ nie żywią ani jednego drzewa, lecz same tylko rośliny trawiaste, albo kaktusy, których łodygi sterczące nakształt słupów, dzielą się u góry na gałęzie, jakby świeczniki; przeciwnie znowu równina rzeki Amazonki, wystawiona na deszcze wiosenne i jesienne, oraz na wpływ klimatu gorącego i wilgotnego, wydaje tak dzielną wegetacyję, że jej równej nie masz na obu lądach. Flora pobrzeża północno-zachodniego, jako też części północnej Stanów Zjednoczonych, wystawia najwięcej kształtów roślinnych europejskich, a drzewa składające tameczne lasy, są to drzewa, krzewy i t. d. do naszych podobne. Ku równikowi i między zwrotnikami flora staje się rozmaitszą i okazalszą; lasy krzewiste zarosłe są paprociami i osnute lijanami lub innemi pasożytnemi roślinami. Posuwając się coraz dalej na