Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/644

i oddzielonemi od nich Winnebagozów i Assyboinów (Indjan kamiennych); następnie trzy pokolenia Minetare (Mondanowie, Minetarowie właściwie i Krowasy czyli Upsaroki), nakoniec zaś Sijuxowie południowi, złożeni z ośmiu pokoleń (Jowajów, Punkasów, Omakawsów, Oltosów, Missusysów, Kanzasów, Ozagesów, i Kwappasów). 7) Kaddosowie, w zachodniej stronie Mississipi, językiem których mówię również Nandakosy, Inisy czyli Taxisy (zkąd wzięła nazwę kraina Texas) i Nabeduchery. Od nich i między sobą różnią się najzupełniej językami Naczytochesy, Adajesy, Atakapasy, Czetymachesy i niektóre inne jeszcze pokolenia na brzegu zachodnim Mississipi. 8) Pawuisowie, składający się z Rykaresów i Pawnisów właściwych. 9) Całkiem odrębnych znowu narzeczy używają Rapidowie czyli Paunczowie, oraz potężny naród Czarnonogich (Blackfeet), wraz z podwładnemi mu pokoleniami Pajganów i Indyjan krwawych, zwykle razem Saskaczawinami zwani. 10) Rodzina Ko-manczów obecnie najliczniejsza w całej Ameryce Północnej, zamieszkuje przestrzeń nader obszerną od krainy Oregonu aż do zatok Kalifornijskiej i Mexykańskiej, a składa się z czterech gałęzi głównych, któremi są: Szoszonowie czyli Węże, wraz z Walla-Wallasami, Nespercesami czyli Saptynami, Pinczonami, Selipszami, Molelami, Wajllaptnami, Tlamatami, Punaszlami i Sezonami,—dalej Apachowie z Utahami, Apachami właściwemi, Nawajoczami i innemi pokoleniami: następnie Arapochosy i nakoniec Komanczowie właściwi, najdzielniejsi jeźdcy z pomiędzy Indyjan. Apachowie smutną zjednali sobie sławę zburzeniem wyższej cywilizacyi krajowej, istniejącej jeszcze w 16 wieku nad Rio—Gila i Rio-del-Norte w Nowym Mexyku, a której szczątki znaleść jeszcze można w nielicznym już tylko 11) plemieniu Mokwów. 12) Indyjanie kalifornijscy, których języki i pomiędzy sobą powinowactwo plemion mało jeszcze są dotąd zbadane.—Żaden kraj na świecie tylu nie ma różnorodnych języków co Mexyk. Pomiędzy licznemi ludami Ameryki środkowej, w której możnaby wymienić co najmniej 36 zupełnie odrębnych narzeczy, po dziś dzień jeszcze potomkowie ucywilizowanych już w starożytności Azteków pierwsze zajmują miejsce. Język ich, zwany także po prostu Mexykańskim, jest właściwym językiem krajowym i panuje od Santa-Fe w Nowym Mexyku aż do jeziora Nikaragui, z wyjątkiem tylko płaskowzgórza miasta Mexyku, gdzie w użyciu jest język Otomisów, pokolenia najludniejszego w Mexyku po Aztekach. Reszta ludów Mexykańskich istnieje już tylko w słabych szczątkach; w jednym kraiku Oaxaka mieszka ich aż dziewiętnaście. Tu przed zdobyciem przez Europejczyków Zapotekowie składali kwitnące państwo, którego stolicą był Teozapotlan czyli Zachila i z którein sąsiadowało królestwo Mistekapan ze stolicą Tlaxiako: Misteków nawet dotąd jeszcze doń znaczna jest liczba. W królestwie Mechaacana. od Azteków zawsze niezależném, a zdobytém przez Hiszpanów w 1524 r., mieszkali Taraskowie, których potomkowie istnieją jeszcze w prowincyi Me-choacana. Do innych mniej znacznych ludów należą: na północy Pimowie, Ja-kwowie, Znakwowie, Tarahumarasy, Korasy, Cynaloasy i Majosy: w prowin-cyjach środkowych i południowych Mixesy, Matlarynki, Huastekowie, Czyczy-meki, Totonaki, Tlapaneki, Huabesowie, Czynanteki, Kujkateki, Czatynosy, Mazaleki, Izkateki, Czontalesy, Czokosy, Zokwowie i t. d. W Yukatanie ludem panującym są Majasowie. Język Pokomzów używany jest głównie na pobrzeżach Guatimali, a język Quicho właściwy jest wszystkim niemal pokoleniom indyjańskim w Ameryce Środkowej. Co się tyczy autochtonów Ameryki południowej, nowsi etnografowie podzielili je na trzy wielkie klassy: na Ando-Peruwianów, na ludy Pampów i na brazylijskie. Każda z tych klass znowu