blednieje. Haidinger dokonał bardzo ciekawych badań pod względem optycznym nad tym minerałem. Używają go jako drogi kamień rzędu drugiego do pierścionków, kolczyków, broszek. Znajduje się w niezliczonych miejscowościach w Europie, Azyi, i Ameryce. K. J.
Amethystea. (Ametystea). Rodzaj roślin pomieszczony między wargowemi (labiatae), zawiera tylko jeden gatunek Am. coerulea L. Jest to mała trwała roślina, rosnąca dziko w Syberyi, ma liście naprzeciwległe: kwiaty drobne niebieskie w baldaszkogron zebrane, mają kielich krótki prawie dzwonkowaty, 5 zębny; korona rurkowata, prawie dwuwargowa, 5 płatkowa; płatek dolny w koronie większy i wklęsły; pręcików dwa długości korony, szyjka zagięta, zakończona blizną głęboko wciętą. S. P.
Amfiareus, syn Oiklesa i Hypermnestry, od bogów duchem wieszszym obdarzony, brał udział w wyprawie Argonautów i łowach Kaledońskich. Wiedząc, że ma zginąć na wojnie tebańskiej, chciał jej uniknąć; namówiony wreszcie przez żonę Eryfilę podstąpił pod Teby, gdzie po dokonaniu bohaterskich czynów, poległ w ten sposób, że ziemia (gdy oblegający byli odparci) otworzyła się pod nim i pochłonęła bohatera, unieśmiertelnionego niebawem przez Jowisza, wraz z swym zaprzęgiem na niebie. W miejscu gdzie się to stało, w odległości 12 stadyj od Oropu, wzniesiono mu świątynię, której wyrocznia w wielkiém była poważaniu. Zaklął on syna Alkmeona (ob.), by pomścił śmierć jego na Eryfili.
Amfibija, (Amphibia) (ziemnowodne), stanowią rzęd zwierząt ssących. nazywanych także płetwonogiemi, ponieważ mają nogi płetwiaste jako najwłaściwsze dla istot prawie ciągle w wodzie zostających. Całe przednie ich nogi ukryte są pod skórą aż do łapy czyli dłoni; tylne nogi na końcu ciała umieszczone, w tył wyciągnięte, najczęściej zrośnięte są z krótkim ogonem. Ciało tych zwierząt bywa podłużne, pokryte włosem ostrym, krótkim, przylegającym do skóry. Zwierzęta tego rzędu żyją w morzach, wybornie pływają i dosyć długo przebywać mogą pod wodą; na ląd wychodzą niekiedy, lecz z trudnością po nim pełzają; pożywieniem ich są ryby; mają na sobie wiele tłuszczu przydatnego na tran, użyteczną także jest ich skóra bardzo mocna, która używaną jest do obijania skrzyń. Do rzędu tego należą mors i foki, (ob.) — Amphibia stanowią gromadę zwierząt kręgowych nazywanych gadami, do których należą: jaszczurki, żółwie, węże i żaby. Gady mają krew czerwoną, zimną, serce o jednej komórce i dwóch uszkach, oddychają płucami, obieg krwi odbywa się u tych zwierząt bardzo wolno. Budowa skieletu gadów przedstawia wielkie pomiędzy sobą różnice; głowę w ogóle mają małą, komora mózgowa mała; szczęki zwykle większe od czaszki; ciało ich bywa najczęściej podłużne, głowa i szyja wyraźnie odznaczają się, brzuch, piersi i ogon nieznacznie łączą się ze sobą; pokryte są najczęściej łuskami, tarczami, niektóre brodawkami lub też skóra ich całkiem jest naga. Rozmnażają się z jaj, których niewysiadują; młode wychodzą z jaj zupełnie wykształcone, albo też w postaci istot niedoskonałych, oddychających nie płucami lecz skrzelami, i dla tego żyjących po wylęgnieniu się w wodzie. W ogóle gady są powolne, trawią bardzo pomału: w krajach zimnych i umiarkowanych zimę przepędzają w stanie odrętwienia; życie ich bardzo silne. A. R.
Amfibiolity, (z greckiego amphibios gad, lithos kamień). Niektórzy autorowie oznaczyli tym wyrazem szczątki kopalne zwierząt, należących do gromady gadów, dzisiaj zaginionych, jak: teleosaurus, steneosaurus, geosaurus,
