Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/671

Wystąpił problem z korektą tej strony.

a liczby obocznie położone oznaczają matematyczny stosunek drgań głosowych. A-moll głównie kwalifikuje się do wyrażenia miękkości i słodyczy charakteru: używa się również z powodzeniem tam, gdzie idzie o połączenie przejścia z żartu do powagi, lub z radości do smutku.

Amomek (Amomum). Rodzaj roślin należący do rodziny Amomkowatych (Amomeae), u Linneusza mieści się w klassie jednopręcikowej, w rzędzie jednosłupkowym. Cechy rodzajowe: kielich podwójny, zewnętrzny cienki, na wierzchołku trzydzielny; wewnętrzny zabarwiony, do płatków korony podobny, na cztery działki głębokie podzielony, z tych najniższa jest od innych większa, i stanowi to, co Linneusz nazywał Miodnikiem; nitka pręcikowa płaska, dłuższa od pylnika, na wierzchołku trzyklapkowa; szyjka nitkowata. Gatunki do tego rodzają należące są roślinami zielnemi i trwałemi; korzenie ich grube i mięsiste, mają mocny aromatyczny zapach, i z tej przyczyny często pod nazwiskiem korzeni kuchennych, jako przyprawy są używane, np. imbier, kardamon, rajskie ziarna. Gatunki Amomku, których do 12 liczą, rosną w Indyjach, Afryce i południowej Ameryce.

Amomkowate (Amomeae). Rodzina roślin należąca do jednoliścieniowych (Monocotyledoneae). Cechy jej są: guzik owocowy dolny, trzykomórkowy; każda komórka zawiera wiele jajek w dwa rzędy ułożonych; owoc torebka, rzadko jagoda trzykomórkowa, trzyklapkowa. Nasiona niekiedy opatrzone czepkiem, zawierają zarodek jednoliścieniowy, najczęściej zawarty w mięsistém białku (perispermium). Rośliny amomkowate są zielne, trwałe, mają korzenie główkowate, mięsiste, mocny zapach wydające; liście pojedyncze, całe, pochewkowate; kwiaty wielkie, okazałe, ułożone w kłosy lub wiechy. Główniejsze rodzaje tu należące są: Canna, Maranta, Costus, Kaempferia, Amomum, Curcuma i t. d. N. P.

Amon (Jan), sławny kompozytor i waltornista niemiecki, ur. 1763 w Bambergu, um. w 1825 r. w Heilbronn; zostawił mnóstwo cenionych bardzo duetów, tryjów, kwartetów, kwintetów, symfonij, sonat, marszów, pieśni, dwie msze, jedno niemieckie requiem i dwie operetki.

Amonałun, ałun amonijakalny (ob).

Amonijak (Ammoniacum). Nazwiskiem tém oznaczamy ciało lotne, otrzymywane zwykle z salmijaku czyli soli amonijackiej, odznaczające się wonią duszącą, przenikającą, wzbudzającą łzy; okazujące w wysokim stopniu wszystkie własności alkalijom właściwe, i dla tego dawniej nazywane alkali lotném (alcali volatile), powietrzem alkaliczném i t. p. Nazwa ammoniacum jest bardzo starożytna, wszakże to co teraz nią oznaczamy, starożytnym nie było znane; nazwa soli amoniackiej prawdopodobnie służyła Egipcyjanom na oznaczenie soli kuchennej, która niekiedy na powierzchni ziemi wykwita. Dopiero pierwszy Geber, uczony arabski, opisał sól teraz pod tém nazwiskiem znajomą, i podał sposoby jej wyrabiania; a gaz amonijakiem zwany, dopiero w r. 1756 przez Black’a został otrzymany. Jakkolwiek amonijak stosunkowo w małej ilości w naturze się znajduje, jest jednak ciałem bardzo upowszechnioném. Znajdujemy go między produktami gnicia ciał roślinnych i zwierzęcych; powstaje również przy suchej ich destylacyi, a w połączeniu z kwasami niekiedy w naturze tworzy sole gotowe. Niektóre wulkany wyziewają znaczne jego ilości; woda morska, rzeczna, studzienna, deszczowa i niektóre wody mineralne zawierają