Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/675

Ta strona została przepisana.

co chwila napinające łuk, by wypuszczoną z jego cięciwy strzałą godzić zarówno w serca ludzi jak i bogów, a któremu nic oprzeć się nie zdoła. Amoretty albo Eroty, synowie nimf czy Wenery, Gracyje, Fortuna, jak niemniej Himeros i Potos (t. j. tęsknota i żądza) nieodstępnemi są jego towarzyszami. Zrazu nadawano mu kształty młodzieńcze, później zaś dziecka lub wyrostka (ob. Psyche, Kupido, Hymen, Eros).

Amoretki, tak w sztuce kucharskiej nazywają się wązkie paski, wycięte ze szpiku cielęcego, marynowane w różném zielu, a następnie smażone na patelni, lub gotowane w sosie frykasów z pulardy albo z mostków cielęcych.

Amoretti, jeden z najznakomitszych włoskich uczonych nowszych czasów, który odznaczył się jako geograf i badacz przyrody. Urodził się 1740 r. w Oneglia w genueńskiem, a po ukończeniu nauk wstąpił do zakonu Augustyjanów i pełnił obowiązki professora prawa kanonicznego w akademii parmezańskiej. Uwolniony przez papieża od ślubów zakonnych, poświęcił się nauce języków i historyi naturalnej. W r. 1772 w podróży swojej do Wiednia zajmował się w Alpach poszukiwaniami geognostycznemi. Należał do liczby uczonych, którzy wydali dzieła bardzo pożyteczne p. t. opusculi scelti interessanti sidle scienze e sidle arti, w 22 tomach, Medyjolan 1778—1806. W r. 1779 wydał tłómaczenie na język włoski Winkelmann’a Historyi Sztuk. W r. 1783 został sekretarzem towarzystwa patryjotycznego w Medyjolanie, a 1797 bibliotekarzem przy Ambrosianum. Według rękopismów tej biblioteki Amoretti wydał: Figafetty pierwszą podróż w około świata, z tłómaczeniem francuzkiém 1800 r., a 1811 również z tłómaczeniem francuzkiém podróże po oceanie Ferrera Maldonato. Z jego prac własnych zasługują na wymienienie: Memorie storiche su la vita, gli studi e le opere di Leonardo da Vinci, Medyjolan 1784, które wyszło powtórnie 1804 wzbogacone traktatem o malowaniu tego mistrza; Viaggio da Milano ai tre laghi Medyjolan 1794, 1800,1806; Codice diplomatico Sant Ambrosiano, tamże 1804; Le guide des étrangers dans Milan et aux environs, 1805 2 t.; Ricerche fisiche e storiche sulla rabdomanzia, tamże 1808; Della torbe et della lignite, tamże 1810: Ricerche del carbone fossile, tamże 1811. Wszystkie dzieła Amorettego odznaczają się erudycyją, gruntownością i bystrością poglądu. Umarł 1816 r. w biednym stanie. — Amoretti (Maryja Pelegrina), siostra poprzedzającego, urodzona 1756 r. otrzymała godność doktora prawa 1777 roku, napisała: De jure dotium apud Romanos, umarła 1787. — Amoretti (Józef Augustyn, rodem z Oneglii, professor medycyny w Turynie, przeciwnik brownianizmu i kontiastymulizinu, wydał: Nuova teoria delle fevre, Turyn 1816; Aforismi sulla scienza della vila et riflessioni critiche sulla teoria dell’ inflammazione del prof. Tommasi et sulla dottrina del dr. Broussais, Medyjolan 1824, 2 t.

Amorficzny (z greckiego a bez, morfe kształt), czyli bezkształtny stan ciała stałe mają wówczas, gdy nietylko w całej ich massie, lecz nawet w każdej pojedynczej cząsteczce, nie można dostrzedz śladu budowy krystalicznej, lub jakiegokolwiek prawidłowego ułożenia. Zowią to jeszcze bezkształtnością albo amorfizmem. Ciała bezkształtne nie okazują podwójnego załamywania światła, które w wielu kryształach dostrzegamy; nie posiadają wcale budowy krystalicznej, blaszkowej; lecz w każdym kierunku równie łatwo dzielić się dają; a odłam ich nigdy nie jest ziarnisty, krystaliczny, lecz ziemisty, zbity, albo muszlowy. Jako przykłady ciał bezkształtnych przytoczyć można szkło, żużle, żywice, gummy i t. p. Ciała bezkształtne powstawać mogą: 1) drogą suchą, przez stopienie, jak szkło zwyczajne, żużle, pumeks i wiele minerałów. Ciała te stopio-