Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/685

jego w fizyce. W pismach Ampere’a napotykamy badania nad wahadłem, które zawierają w sobie zaród pięknego dowodu ruchu ziemi, dokonanego w r. 1851 przez Foucault’a zapomocą ogromnego wahadła zawieszonego pod sklepieniami Panteonu. W r. 1802 ogłosił w Lyonie Considérations sur la théorie mathematique du jeu, w którem dowodzi, że zguba jest nieuchronnem następstwem namiętnego oddawania się grze; o tej pracy Instytut paryzki w zdaniu sprawy o postępie nauk powiedział, że byłaby zdolną uleczyć graczy, gdyby byli nieco lepszemi geometrami. Wymienimy jeszcze jego dzieło: Recherches sur l’application des formules générales du calcul des variations aux problèmes de la mécanipue, a nadto wiele jego prac znajdujemy w Annales de chimie, w Bulletin de la société philomatique i w pamiętnikach Instytutu, nakoniec ważne są jego Comsideralions gdnerales sur les integrales des equations aux differentielles partielles, zamieszczane w tomie 10-tym dziennika szkoły politechnicznej (Journal de l’école polytechnique). Oddając się niezmiennie naukom matematycznym, Ampere niezaniedbywał i innych gałęzi wiedzy; pisał bardzo zajmujące i ważne rozprawy o rozmaitych pytaniach teoryi atomistycznej, która tak dzielnie wpłynęła na postępy chemii. Pierwszy on podał podział pierwiastków chemicznych na familije, a chociaż można zarzucić, że zawiele przywiązywał wagi do własności fizycznych, przecież wyświadczył tą pracą wielką przysługę nauce. Kiedy uczony duński Oerstedt, odkryciem elektro-magnetyzmu podał nowy przedmiot do badań fizyków, Ampere był jednym z pierwszych we Francyi, którzy poczęli pracować nad tym przedmiotem, i powiększej części jego to usiłowaniom zawdzięczamy, że ta gałęź fizyki do wysokiego stopnia posunięta została. Za pomocą licznych i rozmaitych doświadczeń, doszedł do ustanowienia teoryi, a przyrządy które on wymyślił, są najwaźniejszemi nabytkami w tej części fizyki. W roku 1834 Ampere streścił rezultat prac swoich naukowych w całém życiu, ogłaszając Essai sur la philosophie des Sciences, ou exposition analytique d'une classification naturelle de toutes les connaissances humaines; drugie wydanie tegoż dzieła wyszło 1838 r. — Ampère, (Jan, Jakób, Antoni) syn poprzedzającego, professor nowoczesnej literatury w kollegijum francuzkiém, członek Akademii francuzkiej, urodził się r. 1800 w Lyonie. Otrzymawszy gruntowne wychowanie w Paryżu, przebywał czas jakiś we Włoszech i w Niemczech, a nawet odbył podróż do Szwecyi. Po rewolucyi lipcowej (1830 r.) zajął miejsce Andreux’go w kollegijum francuzkiem i zastępował Villemaina w szkole realnej. Na obudwu katedrach wykład jego wielkie miał powodzenie; szczególnie dokładne były jego odczyty o literaturze niemieckiej. Oprócz artykułów zamieszczanych po różnych czasopismach, mianowicie w Revue des Deux Mondes, uczony ten professor wiele napisał dzieł, któremi nietylko francuzkiej, lecz w ogóle literaturze niepoślednie oddał przysługi. Oto tytuły znaczniejszych prac jego: De l’ ancienne literaturę Scandinave; De la literature française dans ses rapports avec les litérittures etrangeres au moyen age; Histoire des Lois par les moeurs, we dwóch częściach, z których pierwsza ma za przedmiot Wschód i Grecyę, druga Rzym; Des Bardes chez les Gaulois et les autres nations celtiques; Literature paienne et chretienne du quatrième siècle i t. d. Wszystkie te publikacye odznaczają się zdrową krytyką, głęboką erudycyą i stylem jasnym, klassycznym. Ampère napisał także: Litérature et voyages (Przedruk artykułów z Revue des Deux Mondes); Allemagne et Scandinavie; Des castes et de la transmission héréditaire des professions dans l’ancienne Égypte. W r. 1840 odbył naukową podróż do Egiptu. Zupełnie oryginalnym jest pomysł w jego: