dził tamże reformacyję. Zostawszy proboszczem przy kościele ś. Ulryka i superintendentem, zajął się czynnie organizacyją parafij i szkół. R. 1524, powołany do Gosslar, wprowadził i tam reformacyję, równie jak i do posiadłości Filipa księcia Grubenhageńskiego. Brał także czynny udział w rozprawach zjazdu Szmalkaldzkiego i colloqium religijnego w Regensburgu r. 1541. Powołany na biskupa Naumbursko-Zeickiego przez kurfirszta Jana Fryderyka, wbrew woli kapituły, która powołała Julijusza von Pflug, został radośnie przyjęty przez lud, i dnia 20 Stycznia 1542 przez Lutra na biskupa w Zeic installowany. Pilnie się zajął Amsdorf zaprowadzeniem ulepszeń w powierzonej swej pieczy owczarni, lecz, gdy skutkiem zaniesionej przez Pfluga do Cesarza i księcia Saskiego Maurycego protestacyi, nastąpił zajazd Wurceński, a następnie wojna Szmalkaldzka, Amsdorf ustępując przemocy, opuścił r. 1546 biskupstwo Zeic. Powołany do Wejmaru, przyłożył się czynnie do założenia r. 1548 uniwersytetu Jeneńskiego i wydał w temże mieście dzieła Lutra. Umarł r. 1565 pochowany w kościele katedralnym w Eisenach. L. O.
Amsler (Samuel), professor rytownictwa w akademii sztuk pięknych w Monachijum, ur. 1791 r. w Schinznach w Szwajcaryi, wykształciwszy się pod Lipsem w Zurychu i pod Hefrem w Monachijum, sławnymi podówczas rytownikami, w 1816 r. udał się do Rzymu, gdzie przystał do szkoły nowo-niemieckiej. Wsławił się wkrótce wybornemi miedziorytami posągów Thorwaldsena, rysunków Korneliusa i obrazów Rafaela (najsławniejszą z tych ostatnich jest ryciny: Złożenie do Grobu, arcydzieło wyrównywające utworom najpierwszych dotychczasowych w tym rodzaju mistrzów). W 1835 rozpoczął wielką swoją pracę: Pochód tryumfalny) Alexandra, podług Thorwaldsena. Ostatnim jego znakomitym utworem była rycina z obrazu Overbecka: Tryjumf Religii w sztukach pięknych. Amsler jako artysta nietyle miał na celu efektowne przedstawienie tonów i ich kontrastów, ile raczej najczystsze i najszlachetniejsze traktowanie formy; mało też kto, tak jak on głęboko pojął Rafaela. Amsler um. w 1849 r. w Monachijum.
Amsterdam, stolica królestwa Niderlandzkiego i prowincyi Nord-Holland (Hollandyi Północnej), leży nad ujściem rzeki Amstel do odnogi Y, pod 22° 50' 8° długości wschodniej (Ferro) i pod 32° 22’ 5° szerokości północnej, Amsterdam nie jest wprawdzie rezydencyją królewską, ale najpierwszym i najważniejszym grodem kraju, jednem z największych i najznakomitszych miast handlowych Europy, targowiskiem wielu najcelniejszych zaeuropejskich kolonii. Jeszcze w początkach XIII wieku Amsterdam był tylko wioską rybacką i własnością panów von Amstel, i dopiero w połowie tegoż stulecia, za wzrostem ludności otrzymał on przywileje miasta. Zburzony w 1296 r. przez sąsiednich Kennemerów za udział, jaki Gysbrecht von Amstel przyjął w morderstwie Florisa, hrabiego Hollandyi, następnie wraz z teryteryjum okoliczném (Amstelland) przeszedł pod władzę tychże hrabiów, którzy licznemi podnieśli go nadaniami. Ta zmiana głównie przyczyniła się do pomyślności Amsterdamu, zaś bardziej jeszcze wzmocniła ją rewolucyja, która położyła koniec panowaniu hiszpańskiemu w całym kraju, jakoż wnet Amsterdam zajaśniał jako najpierwsze miasto handlowe Zjednoczonych Niderlandów. Od r. 1585, w którym Antwerpija przeszła znowu pod władzę Hiszpanów, ogromny handel tego miasta przeniósł się w znacznej części do Amsterdamu, tak iż w części zachodniej znacznie musiano go powiększyć: w r. 1622 liczył już przeszło 100,600 mieszkańców. Tak szybki jednakże rozwój wzbudził zazdrość w sąsiadach, jakoż w 1587 r. Leicester chciał podstępem zdobyć Amsterdam, równie jak książę Oranii w 1650 r. niespo-
