niach niewyznaczonych (ob.), i tam systematycznie jest wyłożony. Diofantes więc jest pierwszym wynalazcą rozwiązania równań niewyznaczonych; Indyjanie przecież wymieniają współczesnego jemu Arya-Bhatta, który nad tym samym przedmiotem miał pracować. Diofantes w przedmiocie tym pierwsze uczynił kroki, a rozwinięcie jego dopiero wtenczas mogło być zupełniejsze, kiedy do algebry wprowadzono użycie właściwych znaków. W XVI wieku Fermat położył niezaprzeczone zasługi tak w tej, jak i w innych częściach matematyki. W nowszych czasach Euler rozwijał ten przedmiot w pismach swoich, a w drugim tomie algebry jego znajdujemy wykład równań niewyznaczonych bardzo zupełny. Zalecić jeszcze należy pod tym względem znane dzieło Legendre’a: Théorie des nombres, tudzież Gauss’a Disquisitiones Arithmeticae, Lipsk 1801 r.; dla początkujących może być wielce użytecznem dzieło Minding’a: Początki wyższej arytmetyki (Anfangsgründe der höheren Arithmetik). J. P-z.
Analiza chemiczna. Wszelkie badanie chemiczne mające na celu oznaczenie składu jakiegokolwiek ciała, zowie się analizą, lub rozbiorem chemicznym, część zaś chemii, traktującą o analizie zowiemy chemiją analityczną. Cel analizy może być dwojaki; albo wykrycie części składowych ciała badanego, i w takim razie analiza przybiera miano jakościowej (qualitativa); albo oznaczenie ich ilości, co do wagi lub objętości, i wówczas zowie się analizą ilościową (quantitatica). Stosownie znowu do tego, czy się zajmuje ciałami mineralnemi lub organicznemi, dzieli się na mineralną i organiczną. Środki jakich do rozkładu ciał na części, czyli do ich rozbioru używamy, polegają na rozmaitości przymiotów i własności części składowych ciała badanego; dla tego też do korzystnego zajęcia się analizą, potrzebną jest dokładna znajomość chemii ogólnej, która nas tego naucza; jak również i innych nauk przyrodzonych, będących niejednokrotnie niezmiernie ważną w analizie pomocą. Ponieważ zaś cele analizy są różne, zatém i drogi do nich prowadzące różne być muszą. W analizie jakościowej idzie o jak najprędsze wykrycie części składowych jakiegokolwiek ciała, nie pytając się wcale o ich ilość; niekiedy nawet szukamy tylko jednego ciała, bez względu na inne, jak np. w zatruciach i t. p.; kiedy znowu w analizie ilościowej idzie o znalezienie stosunku wszystkich części składowych poddanego rozbiorowi ciała; albo też o oznaczenie ilości jednego tylko, lub kilku ciał, mających pewną wartość i znaczenie. Lecz chcąc oznaczyć co do ilości części składowe jakiego ciała, potrzeba pierwej dowiedzieć się z jakich się ono składa pierwiastków; znając je bowiem, użyjemy właściwych środków do oznaczenia ich w takim stanie, aby łatwo mogły być oznaczone co do ilości czyli zważone. Dla tej przyczyny rozbiorem jakościowym, koniecznie poprzedzić należy rozbiór ilościowy. W dochodzeniu składu ciała, najprostszą zdaje się byłoby rzeczą, oddzielać każda z osobna, wszystkie jego części składowe, lecz rzadko to jest możliwem: najczęściej nieznane części składowe ciała badanego, wprowadzamy ze znanemi ciałami w związki, odznaczające się szczególnemi cechami i stałością swego składu. Te ciała znane zowiemy odczynnikami (reagentia). Wszakże do wykrycia, a nawet niekiedy i do oznaczenia ilości pewnych ciał nie jest koniecznem użycie odczynników; często okazanie się pewnego charakterystycznego zjawiska jest dostatecznym do poznania ciała: np. działanie na igiełkę magnesową jest niezawodną cechą niektórych związków żelaza; czernienie za ogrzaniem, okazuje materyje organiczne: ulatywanie wody przez suszenie, służy do oznaczenia jej ilości i t. p.; najczęściej atoli użycie odczynników jest niezbędném. Ażeby odczynnik mógł działać na ciało, i wywołać w niém jakąkolwiek zmianę, służyć mającą do wykrycia lub wydzielenia pewnej części
