Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/727

Ta strona została przepisana.

ma za sobą jedynie prawdopodobieństwo, przecież nader często używa się na ogromném polu empiryki; najczęstsze zaś miewa zastosowanie w medycynie praktycznej i w ogóle w naukach przyrodzonych, co słusznie zasadza się na udowodnioném podobieństwie, powtarzającém się wskroś przez ogromny obszar przyrody, równie w jednostkach jak w całości.—W Grammatyce Analogiją nazywamy zgodność w utworzeniu wyrazów, polegającą na porównaniu form do siebie podobnych, skoro przypuścić możemy, że to co w jednym wypadku jest foremném, zostawać niém musi także w drugim. Dlatego to Analogija jest podstawą wszystkich prawideł grammatycznych, ustanowionych przez badaczy językowych wtenczas dopiero, kiedy język już z całą swobodą rozwinął się.— W Matematyce Analogija oznacza zgodność pewnych stosunków ilościowych, jak np. podług Euklidesa proporcyi.—W prawie pod Analogiją rozumiemy wyrzeczenie prawne, oparte na porównaniu z innemi w podobnych wypadkach wyrokami, zwłaszcza wyższych instancyj.

Analogija wiary (Analogia fidei); tak podług listu Ś. Pawła do Rzymian (12,6) nazywa się w Dogmatyce harmonijny stosunek, w jakim pozostają między sobą artykuły wiary, wyłożone w Piśmie S., tak iż żaden z nich nie jest w sprzeczności z drugim, lecz owszem wszystkie wzajemnie uzupełniają się i objaśniają. Analogija wiary zasadza się na Analogii Pisma Świętego, czyli na zupełnej pomiędzy sobą zgodności wszystkich wyrzeczeń biblijnych. Wniosek przez analogiję, którego teologowie używają częstokroć przy wykładzie Biblii, nazywa się także Analogiją hermeneutyczną.

Analogije Nepera. Są to cztery wzory trygonometryi kulistej przez Nepera podane, a Vallis’a dowiedzione; za pomocą pierwszego znajduje się się styczna półowy summy dwóch kątów, a za pomocą drugiego, styczna półowy różnicy tychże kątów, z wiadomego kąta trzeciego i dwóch boków go tworzących; że zaś z wiadomych stycznych, lub innych linij trygonometrycznych kątów, można znaleść same kąty, przeto za pomocą dwóch pierwszych wzorów można obliczyć, połowę summy i połowę różnicy kątów niewiadomych, a tém samém i każdy kąt. Drugie dwa wzory są podobne do pierwszych i dają wartości na styczne połowy summy i połowy różnicy dwóch boków, z wiadomego boku trzeciego i dwóch kątów na nim leżących.

Anam albo Annam, państwo na wschodnim brzegu półwyspu indyjskiego, które na początku bieżącego stulecia powstało z udzielnych dawniej królestw Tongking, Kochinchiny i Kambodży. Graniczy na półn. z Chinami, na zach. z krainą Laos i królestwem Syjamskiem, na połud. z morzem Chiuskiem i na wsch. z zatoką Tongking. Rzeka Mokong czyli Menam przerzyna kraj ten w kierunku od północy ku południowi i w tymże kierunku ciągnie się jedno z pasm gór Malajskich, z licznemi ku morzu rozgałęzieniami. Blizkość morza łagodzi upały w sposób nader przyjemny i sprzyja żyzności gruntu. Panujące wiatry musson i tyfon sprowadzają kolejno deszcze lub susze, a ostatni straszliwe niekiedy zrządza spustoszenia. Z płodów mineralnych Anam posiada, oprócz szlachetnych metali: miedź, żelazo i cynę. Z królestwa roślinnego znajdują się tu ryż, kukurydza, korzenie krzewu yam i wiele bardzo owoców stref południowych. Przedmioty handlu stanowią: cynamon, pieprz, trzcina cukrowa, bawełna, drzewo aloesowe, gummiguta i budulec. Ze ssawców żyją tu ogromne słonie, tygrysy, nosorożce, piżmowce, bawoły i konie drobnej rassy; hodowla jedwabników bardzo jest rozwiniętą. Mieszkańcy, zwani w ogólności Anamitami lub Anamezami, składają się po większej części z przybyszów chiń-