Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/750

bynajmniej anatomii ludzkiej, a tylko bydlęcą. W XV wieku Polacy zajmować się musieli anatomiją, dowodzi ich uczęszczanie do Padwy, gdzie się uczyli medycyny od r. 1466. Nawet Polak jakiś lekarz, przybyły do Moskwy, za postawieni w swém oknie ludzkiego skieletu uciekać musiał do kraju swojego. Najpierwszym śladem piśmiennym, treści anatomicznej jest rękopism krakowski przez p. Maciejowskiego wynaleziony, znajdujący się w Warszawie w bibliotece Zamojskich, z roku 1464, pod napisem: Tractatus de anatomia omnium membrorum eorporis humani. W wieku XVI dostrzegają się wyraźniejsze jeszcze ślady anatomii w polsce. W katedrze Wileńskiej w grobach biskupich znaleziono czaszkę rozpiłowaną Jana z książąt Litewskich, który był biskupem Wileńskim do roku 1536, a przeniósłszy się do Poznania roku 1538 tamże umarł, zkąd ciało jego do Wilna w tymże roku do kaplicy, przez niego w kościele katedralnym założonej, przywieziono, musiało zatém być otwieranem i balsamowaném przez cyrulików poznańskich. Litwa przezwyciężyła wyraźnie już w roku 1586 przesądy względem otwierania zmarłych ciał ludzkich, i objawiła dążność do śledzenia w nich odmian patalogicznych. We wspomnionym albowiem roku otworzono zwłoki królewskie Stefana Batorego w Grodnie, i niesłychanym dotąd obyczajem w dziejach anatomii, rozbiór ten obok opisu choroby, drukiem ogłoszono. Był tam Mikołaj Buccella lekarz rodem z Padwy, który w tym przedmiocie pisał, a ztąd urósł spór głośny z Szymonem Szymonijuszem starszym, rodem z Lukki, drugim lekarzem tegoż króla, piszącym o tejże chorobie z woli księcia Albrechta Radziwiłła. Odtąd otwieranie zwłok musiało się często zdarzać w Litwie, albowiem nie wahano się w r. 1648 otworzyć zmarłego w Mereczu Władysława IV. i wydobyto z prawej nerki kamień kształtu łódki i wiele innych mniejszych. Serce i wnętrzności z Grodna do Wilna sprowadzone, pod nową kaplicą królewską świętego Kazimierza pochowano. Tej sekcyi przewodniczył znamienity lekarz Wileński Maciej Vorbek Lettow, syn lekarza tegoż nazwiska. Daleko wcześniej jeszcze zastanawiano się w Polsce nad potworami ludzkiemi i zwierzęcemi, stąd powstawały rozmaite podania ustne i piśmienne, po większej części przesadzone, albo nawet bajeczne. Za pierwsze dziełko w tym rodzaju w języku polskim uważać można óśmio-ćwiartkową broszurę przez Maciejowskiego widziana „Prawdziwe wyobrażenie trojga dzieci, 1596.” Pierwsze ślady publicznego wykładu anatomii w polsce, znajdujemy r. 1593 w Zamościu, gdzie się w Akademii tamecznej zjawił pierwszy traktat anatomiczny, ogłoszony dopiero w r. 1610, przez professora tejże akademii, Jana Ursyna, pod napisem: De ossibus tractatus, w 4ce kart 16, przypisany Tomaszowi Zamojskiemu. Drugim anatomikiem tej akademii był roku 1618 Jan Leoncena rodem z Altensteinu, który nietylko naukę tę publicznie wykładał, ale wydał nadto tablice arteryj, żył i nerwów ogłaszając je w piśmie peryjodycznem angielskiém, Philosophical-Transaclions. Po tych pierwiastkowych pracach w Zamościu, zaczęto i w Krakowie roku 1615 zajmować się publicznie wykładem anatomii. Maciej Wojeński publicznie rozbierał zwierzęta; po nim w roku 1629 Gabryel Ochocki zajmował się anatomiją. Też naukę wykładał w r. 1654 Piotr Macharski, a był później lekarzem Władysława IV. Zajączkowicz uczył anatomii w roku 1705. Odtąd nastąpiła przerwa w tej nauce, aż Stanisław Wadowski wykładać ją zaczął w roku 1750, lecz prawdziwym reformatorem medycyny krakowskiej, nazwać się może Jędrzej Badurski, który oprócz innych przedmiotów i anatomiję wykładał w roku 1770, za wezwaniem ks. Kołłątaja. Zdaje się jednak, że ciała zmarłych albo wcale nie były używane, albo tylko skrycie; albowiem gdy się