dzę świecką papieża; do jego attrybucyj należały: skarb, fiskalność i najwyższa władza sądowa. Od wszystkich trybunałów prowincyonalnych wolno było apellować do A.⋅. C.⋅. każdy nawet mający sprawę mógł, uchylając się od sądu miejscowego, przenieść ją do Rzymu. Było to źródłem obfitych dochodów dla adwokatów przy rzeczonym trybunale; ale wielką stratą dla stron. Taki stan rzeczy uległ od edyktu r. 1831 znacznym zmianom. Sędziowie trybunału A.⋅. C.⋅. mają teraz władzę tylko nad miastem Rzymem i jego obwodem (comarcha). Dwaj sędziowie świeccy, pod prezydencyą prałata audytora lub jego zastępcy, rozstrzygają w ostatniej instancyi sprawy, nie przechodzące wartością pięciuset talarów rzymskich. Trzej prałaci i trzej sędziowie świeccy składają w sprawach ważniejszych, tak nazwaną kongregacyę cywilną trybunału A.⋅. C.⋅.; kongregacya dzieli się na dwie izby. Apellacyja od wyroku przechodzi z jednej do drugiej, Rota romana, złożona wyłącznie z prałatów zwanych audytorami roty, składa trybunał apellacyjny trzeciego stopnia. Nad nim jeszcze jest wyższy sąd signatura. L. R.
Acanthaceae (Juss.) (Justynowe). Rodzina roślin dwuliścieniowych, jedno-płatkowych, zawiera zioła lub podkrzewy, mające liście naprzeciwległe, kwiaty ułożone w kłosy, opatrzone przy nasadzie przysadkami: kielich jednolistny 4 lub 5 działkowy, korona jednopłatkowa nieforemna, pospolicie dwuwargowa, pręcików 2, lub 4 dwusilnych. Guzik owocowy dwukomórkowy; szyjka jedna, blizna dwuklapkowa. Owoc torebka dwukomórkowa, otwierająca się na dwie klapki. Wszystkie prawie rośliny tej rodziny pochodzą z krajów gorących, parę tylko gatunków z rodzaju Acanthus rośnie w południowej Europie; wiele z nich należy do roślin ozdobnych i jako takie utrzymują się w cieplarniach; np. Ruellia, Justicia, Thunbergia.
Acanthus, jest szczepem rodziny Acanthaceae; gatunki jego są ziołami lub podkrzewami, rosną w strefie gorącej, dwa tylko gatunki: A. mollis i A. spinosus rosną we Włoszech, Hiszpanii a nawet we Francyi południowej. Z tych gatunek pierwszy ma kwiaty wielkie, białe, liście ciemno-zielone, często na dwie stopy długie, a jedne stopę szerokie, po brzegach wcinane; te właśnie liście posłużyły w budownicie za wzór do kapitelu kolumn porządku koryntskiego. S. P.
A capella ob. Alla breve.
A capite, (po łacinie: od głowy), oznacza miejsce, gdzie w rękopiśmie lub druku zaczyna się inny ustęp w nowym wierszu, a zatém to samo co: od początku, od wiersza, od ustępu. Ustęp taki miewa zwykle pierwszy wiersz nieco wsunięty od brzegu; drukarze równie cały podobny ustęp, jak i początkowy wiersz jego, zowią akapitem.
Acapulco, po hiszpańsku Los Reges, najlepszy port Mexyku na oceanie południowym, w którym, z powodu jednostajnej głębokości przystani, największych rozmiarów okręty podpływać mogą aż do brzegu. Na płn. wsch. od portu leży miasto Acapulco, liczące około 4,000 mieszkańców. Z powodu panujących upałów i okolicznych bagien, powietrze tamże bardzo jest niezdrowém; cholera gości ciągle, napastując najhardziej cudzoziemców. Acapulco nie prowadzi żadnego prawie handlu ze Stanami płn. wsch. Ameryki, tak bogatemi w płody przyrodzone. Wywóz jego stanowią: srebro, indygo, koszenilla, trochę sukna i futer pochodzących z północnego Meksyku i Kalifornii; przywóz składają w większej części płody azyatyckie.
Acca Laurentia, mamka Romulusa, położona w rzędzie bóstw rzymskich. Na cześć jej obchodzono uroczystość zwaną Laurentinalia. — Toż samo nazwisko nosiła także słynna nierządnica rzymska za czasów Anka Martiusa, która zebraw-
