Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/809

szczegółową nazwę, a nie wyrażenie ogólne. W ostatnich czasach, proponowano wyrazy: arteriectasia, cordiectasia i phlebectasia, na oznaczenie rozszerzenia tętnic, serca i żył; lecz powszechnie dotychczas znany i przez wszystkich używany wyraz Aneuryzma, musi być przyjęty na oznaczenie choroby serca i tętnic wyżej skreślonej.“ (Dict, de méd. et chir. prat., t. II p. 390). Nim przystąpiemy do Klassyfikacyii Tętniaków, wspomnieć wypada, iż zwyczajne rozszerzenie jakiejkolwiek tętnicy (arteriactasia) nie stanowi jeszcze tętniaka, jeżeli nie zawiera skrzepu krwi, albo jeżeli obok tak rozszerzonej tętnicy nie tworzy się wylew krwisty ograniczony, dający początek prawdziwej pochwie excentrycznej, wzrosłej na rozszerzonej tętnicy. Podobny rodzaj prostego rozszerzenia tętnic (arteriactasia) wspomniany przez Lobsteina, Laëneca i innych, przedstawia rozdęcie mniej więcej duże, ale jednostajne i przedłużone, wielkiego kalibru tętnic, jak np: łuku aorty, tętnic szyjnych, podobojczykowej, aorty zstępującej i t. p.; najczęściej powyższy stan tętnic napotykany jest u starców, gdzie aorta niekiedy na dwa palce jest rozszerzoną, co stanowi prawie podwójną wielkość normalnej. W takim stanie tętnice, tracą swoją okrągłość, są spłaszczone, wietkie, a jednak ich błony, nie zmieniają się co do grubości naturalnej. Wielkość i spadnięcie ścian tętnic, czyli brak elastyczności, w arterioctasii przypisują po większej części więcej atonii tych naczyń, jak działaniu jakiegoś pierwiastku chorobliwego, którego dotychczas nieodkryto. Tak więc proste rozszerzenie tętnic, jak to już wyżej powiedziano, nie stanowi jeszcze tętniaka (aneurymza), albowiem nie tworzy w ścisłém znaczeniu tego wyrazu, guza krwistego, excentrycznego tętnicy. Te dwa różne chorobliwe stany, to jest: arteriectasia i aneurysma, tak często napotykane, z wielką dokładnością opisał Scarpa i dołączył opis choroby wikłającej dwie pierwsze, to jest przeistoczenie tkanek wewnętrznych tętnic pod nazwą atheromatów, co Lobstein wydał pod tytułem: arteriosclorosis. Hodgson, który po Scarpie napisał najlepszą monografię o aneuryzmatach (Maladies des artères et de veines, traduit de l’anglais, 1819), podziela powyższe zdanie i przytacza wypadki, w których wszystkie te trzy choroby widocznie się odznaczają. Na poparcie powyższego zdania przytacza wypadek, którego rysunek zamieszczony jest w jego dziele, gdzie aorta zstępująca tworzyła worek czterech cali średnicy, a błona jej wewnętrzna w stanie aneuryzmatycznym, wapiennym, była popękana w kilku miejscach; to rozszerzenie zaczynało się z początkiem aorty, a kończyło w pośrodku jej łuku. Ten wypadek autor przedstawia jako przykład arteriactasii, z powikłaniem arteriosclorosis, a nie aneuryzmatu. Drugi przykład przytacza w podobnym wypadku jak pierwszy z tą różnicą, że błona wewnętrzna i średnia były popękane w kilku punktach i przepuszczały krew w pochwę komórkowatą, gdzie się tworzyły guzy ograniczone, wielkości laskowego lub włoskiego orzecha, prawdziwe aneuryzmata powstałe na podwójnej chorobie poprzedzającej. Z powyższej wychodząc zasady Hodgson określił aneurysma, w następujących wyrazach. „Jeżeli błony jakiej tętnicy uległy zranieniu, rozszerzeniu, albo pęknięciu, a krew przechodzi w woreczek uformowany przez części otaczające w ten sposób, że znajduje się na zewnątrz krążenia krwi, choroba taka przyjmuje nazwę aneuryzmatu (tętniaka). Albo można również nazwać aneuryzmatem wówczas, jeżeli tętnica jest zranioną, i powłoki nad raną będące zabliźniły się, a krew wylana w części otaczające bezpośrednio naczynie, formuje worek, niemający otworu zewnętrznego.“ (Édit. anglaise, p. 59). Z powyższych uwag wypływa, iż należy rozróżniać dwa rodzaje tętniaków: tętniaki samoistne (anev. spontanea) i tętniaki w skutek zewnętrznych obrażeń (anev. traumatica). Tętniaki sa-