Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/810

moistne dzielą na prawdziwe i fałszywe: pierwsze są bez pęknięcia błon tętniczych, drugie przeciwnie; tak że w tętniakach prawdziwych, pochwa utworzoną Jest z rozszerzenia jednego punktu rurki tętniczej i mieści w sobie krew; w tętniakach zaś fałszywych przeciwnie, pochwa krwista jest uformowana na zewnątrz cylindra tętnicy, w błonie komórkowatej albo w tkance komórkowatej. Prócz powyższych przypuszczano jeszcze rodzaj tętniaków złożonych, anevrisma mixtum, powstałe w skutek rozszerzenia się błony wewnętrznej tętnicy, i przesuniętej przez pękniętą błonę średnią, pod zewnętrzną komórkowatą, na-kształt worka przepuklinowego napełnionego krwią. Ten rodzaj tętniaka nazwano: anevrisma herniam arteriae sistens; możebność istnienia podobnego tętniaka wielu autorów zaprzecza. Tętniaki fałszywe czyli z pęknięciem błon tętnic, mogą być ograniczone albo rozlane, proste albo powikłane z innemi obrażeniami ważnych organów. Tętniaki w skutek zewnętrznych obrażeń (Anev. traumatica) mieszczą się wrzędzie tętniaków fałszywych, ponieważ zawsze im towarzyszy pęknięcie tętnic. Nazwano je również fałszywemi pierwotnemi, jeżeli wylanie krwi nastąpiło natychmiast po ich zranieniu a fałszywemi następczemi, jeżeli wylanie krwi następowało zwolna i przez długi czas po zranieniu tętnicy. Nakoniec jest jeszcze tętniak żylakowy (aner. varicosum) albo żylak tętniakowy (varix anevrismaticus) guz krwisty uformowany z przejścia krwi tętniczej w żyłę. Niektórzy nazwę tętniak żylakowy dają podsvójnemu guzowi krwistemu, który ma niekiedy miejsce w tej chorobie, to jest: żylakowi uformowanemu przez przejście krwi tętniczej w żyłę i tętniakowi fałszywemu, który się tworzy między tętnicą i żyłą; a nazwę żylaka tętniakowego zachowują dla innego rodzaju, któremu nie towarzyszy tętniak pośredniczący. Dr. Rigaud ułożył tablicę tę niaków znajdującą się w Dictionnaire des études médicales. W ostatnich czasach ważne toczyły się rozprawy nad tem, czy istnieje tętniak prawdziwy, to jest w skutek rozszerzenia tylko błon tętniczych, bez ich pęknięcia. Do czasótw Scarpy nikt z autorów nie powątpiewał o tętniakach powstałych w skutek pęknięcia, lub rozszerzenia błon tętniczych. Sam Morgagni i Valsalva w swoich listach byli tego zdania, dopiero Scarpa, opierając się na licznych swoich spostrzeżeniach anatomo — patologicznych, usiłował dowieść (Réflexion et observations anatomico-chirurgicales sur l’anévrisme, traduites de l’italien par Delpech, 1809), iż wszystkie guzy uważane za tętniaki prawdziwe, były tylko prostem rozszerzeniem (arteriactasia) w układzie aortycznym, i że w tych, które właściwą nazwę nosiły tętniaków, zawsze towarzyszyło pęknięcie wewnętrznej i średniej błony tętnicy, co dowodzi, że jeden tylko istnieje gatunek tętniaka, to jest: fałszywy z pęknięciem tętnic. Boyer (Malad. chir., t. II p. 90), Roux (Éléments de méd. oper., t. I. p. 477, 1813) i Richerand (Dict. des sc. méd., t. II. p. 89), oddając cześć niezaprzeczonym faktom, jakie podał Scarpa, nie podzielają jego sposobu zapatrywania się i pozostali przy dawnej nauce o tętniakach. Tym sposobem przedmiot ten wymaga dalszego badania, by mógł być na jedną lub drugą rozstrzygnięty stronę. Hippokrates nic nie wspomina o tętniakach, ale Pelletan (Clinique chir., t. I. p. 55) robi następującą uwagę: „Prawdopodobnie Ojciec medycyny nieznał tętniaków, ale przy pluciu krwią, które przypisywał żylakom płuc, zalecał wielki upust krwi z ręki i najściślejszą dijetę aż do wychudnienia chorego, czyli do pozbawienia go wielkiej ilości krwi. Ten rodzaj kuracyi przemawiałby za leczeniem tętniaków, gdyby niedodał że pomimo tych środków płuco ropieje a chory umiera na suchoty.“ (De morbis lib. I. parag. 42). Aetius dopiero robi wzmiankę o tętniakach zewnętrznych, gdyż wewnętrzne później dopiero były poznane.