Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/811

W dziele swojem (Tetrab. IV, sermo II, cap. 51), mówi o niebezpieczeństwie krwotoków w skutek zewnętrznych obrażeń tętnic i żył, i tłomaczy w ten sposób formowanie się tętniaka, że po ukłuciu tętnicy i jej zabliźnieniu, takowa rozszerza się i tworzy guz, któren grecy nazywają Aneuryzma. Ztąd widać, że pomimo zamilczenia Hippokratesa, Grecy znali Aneuryzma, tak w skutek wewnętrznych obrażeń, jako też samoistne, i że wyrazu tego Aneurysma używali na oznaczenie rozszerzenia tętnic. Następnie w rozdziale X trzeciej mowy (De vasorum dilatatione) opisawszy pod względem patologicznym tętniaka, Aetius dadaje: „ie co się tycze leczenia, trzeba wiedzieć, że w opinii chirurgów tętniak jest chorobą niculeczoną, jeżeli znajduje się na szyi lub głowie. Jeżeli się go otwiera, powstaje taki krwotok, że chory często bardzo umiera w rękach lekarza. Skoro zaś tętniak znajduje się w zgięciu przedramienia, wówczas przystępujemy do operacyi chirurgicznej. Paweł d’Egine podaje dwa sposoby operowania tętniaków, jeden jakiego używał Abernetty w Londynie, z tą różnicą że nie przewiązuje tętnicy przed otworzeniem tętniaka, drugi właściwy jemu tylko, zasadzający się na przeciągnięciu igły, opatrzonej dwóma ligaturami, p rzez podstawę tętniaka (nie pozbawionego skóry zewnętrznej), a następnie po rozdwojeniu ligatur, na przewiązaniu go z obydwóch końców. Z czasów A. Parć pojęcie o patalogii tętniaków, było więcej wykształcone, jednakże autor ten przypuszczał, iż wole, u kobiet w czasie połogu przez silne wydymanie niekiedy na szyi tworzące się, jest niczém inném jak tętniakiem, co zupełnie jest błędnem. Spostrzeżenia jego w tém były dokładne, że tętnica naprzód się rozszerza, następnie w jednym punkcie pęka i przepuszcza krew w tkankę komórkowatą otaczającą, dając tym sposobem początek wielkiemu guzowi krwistemu. Poszukiwania Morgagniego i Scarpy, zaczęły rozjaśniać cokolwiek pojęcie o istnieniu tętniaków wewnętrznych. W roku 1557 Vesale przepowiedział tę chorobę na osobie Leonarda Valserus, po spadnięciu z konia. W roku 1595, Salvaticus ogłosiwszy dzieło o tętniakach, nic nie wspomina o tętniakach wewnętrznych. Riolan w 1658 nadmienił tylko, że tętniaki aorty są nader rzadkie z powoda grubości i mocy błon tej tętnicy; Elsner w roku 1670 ogłosił spostrzeżenie Riva nad tętniakiem aorty pod tytułem: De paradoxico anevrismate aortae, jakby o rzeczy do prawdy niepodobnej. Dopiero prawdziwy skarbiec wiadomości historycznej o tętniakach mieści się w zbiorze Lanth’a ogłoszonym w 1789 r. pod tytułem: Scriplorum latinorum de anevrismatibus collectio; Lancicius, Guattani, Matani, Verbruggi, Vellinus, Murray, Trew i t. d. W dziele tém znajdujemy wielką liczbę spostrzeżeń szczegółowych nad tętniakami wewnętrznemi i zewnętrznemi. W Lancisim widziemy już podział tętniaków na prawdziwe i fałszywe (legitima et spuria). Od tej epoki zaczyna się nowa era dla terapii tętniaków, a prace i spostrzeżenia Scarpy, Home, Hunter‘a, Brasdorf’a i innych, olbrzymie uczyniły postępy w tej tak ważnej gałęzi wiadomości. Do przyczyn usposabiających po większej części zaliczają: gwałtowny ruch ciała, nadużycie w pokarmach, a mianowicie trunków rozpalających. Co do tych ostatnich, niektórzy autorowie a szczególniej Hudgson, zwrócił uwagę iż mężczyźni więcej oddają się nałogowi pijaństwa niż niewiasty, i dla tego częściej od kobiet podpadają tej chorobie. Według jego spostrzeżeń w 63 wypadkach 56 mężczyzn a 7 tylko kobiet dotkniętych było tą chorobą. Valleix w 29 razach miał 25 mężczyzn a 4 kobiety. Prócz powyższych przyczyn zaliczają również rozrost serca, zbytnie natężenie mięśni, praca zniewalająca do silnego i częstego oddychania, organiczna zmiana wewnętrznej i średniej błony tętniczej, bliska styczności aorty z sercem, i ciągły rzut krwi z tego ostatniego na