Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/822

czyk Turlough, O’ Karolan. (1670 — 1738). — Cymbrowie przybtywszy do Brytannii z Belgii, spowodowali, jak wiadomo, najście Anglo-Saxonów, których po wyjściu Rzymian przywołali na pomcc przeciw dzikim Piktom i Szkotom. Anglo-saxoni w r. 449 stanęli w Anglii i odparli wprawdzie najezdców, wkrótce jednak sami napadli na sprzymierzeńców Cymbryjskich i odepchnęli ich aż ku zachodnim wybrzeżom Anglii, do Wallii i Kornwalii, gdzie niezależności swej broniąc przeciw Saxonom i Normandom, poddali się dopiero królowi Edwardowi I. Panowanie króla Artusa czyli Artura, najświetniejszy punkt w historyi Cymbrów wallijskich, uświetnione zostało również pieśniami ich bardów; trudno wszakże przez pomrokę mytów i baśni dopatrzyć się w niem historycznego wątku. Najznakomitszymi z tych pieśniarzy byli w wiekach VI i VII; Aneurin, Myrddin Wyltt (dziki Merlin), Talietin, Llywarch Hen i Kadwallon; w XII wieku Meilyn, Gwalchmai, Cynddelw i Owain Cyveilawg; w XIII wieku Llywarch ab Llywelyn, Einiawn ab Gwalchmai, Dafydd Benoras, Einiawn ab Gwgawn, Llygad Gwr i Grufsund ab yr Ynad Koch; z XIV wieku Gwilym Ddn i Hywel ab Einiawn. Z późniejszych najsławniejszym bardem Cymbrów, po podbiciu ich przez Angliję, był śpiewak miłości Dafydd ab Gwilym. Najobfitszy zbiór pieśni wallijskich aż do XIV wieku ułożyli O’ Jones, E. William i W. Owen pod tytułem: Myvyrian Archaiology (Londyn 1801) i E. Evans w dziele pod tytułem: Specimens of the ancient Welsh poetry (Londyn 1764). Anglo-saxoni pozostawili w Anglii zabytki językowe, dowodzące, że to plemię germańskie, jakkolwiek przybyło do tego kraju w stanie zupełnej dzikości, wraz z osiedleniem się zaczęło także piastować utwory duchowe. Najdawniejszemi ich poetami byli tak zwani Sceopasy, Leodyrty i Gleemeny, harfiarze, wieszcze i piewcy, w szeregach których znajdujemy nawet wielkiego króla Alfreda; pieśni ich przypominają w ogóle nótę dawnych Skaldów skandynawsko-germańskich. Najstarszym ze wszystkich poematów anglo-saxońskich jest pieśń pochwalna na cześć Boga, przypisywana mnichowi Kaedmonowi (um. 630 roku), który miał również obrobić poetycznie kilka ustępów z Pisma Świętego. W X stuleciu opat Cynewulf pisał i układał święte legendy; najznakomitszą zaś jest epopeja o Beowulfie, najdawniejsza ze wszystkich germańskich, przedstawiająca wyraźny obraz przejścia mytów staro-północnych do podań bohaterskich narodu germańskiego. Z temi surowemi dźwiękami połączyli Normandowie swoje pieśni minstreli, owiane duchem i tradycyjami rycerstwa francuzkiego; jakoż wyraz minstrel pod panowaniem Normandzkiém stał się ogólną nazwą poetów i harfiarzy, wkrótce wyparł zupełnie dawnych bardów i skaldów. Minstrele, przechowacze dawnych czynów bohaterskich, uświetniali je swojemi prawdziwie narodowemi balladami, które najpierwszy zebrał Percy pod tytułem: Reliques of ancient english poetry (Londyn 1765), i w których pogląd poetyczny rzeczywistości równoważy głęboką i pełną najszczytniejszych marzeń fantazyję. Do najsławniejszych z tych ballad należą: Chevy Chase (polownie), odznacyzające się wybornym opisem zgiełku bitwy; Robin Hood, sławny rozbójnik; O królowej Eleonorze, Żale wdowy i t. d. Kiedy zaś w taki sposób poezyja ludowa angielska rozwijała się w sposób samoistny i swobodny, poezyja pisana w pierwszym okresie literatury angielskiej uległa najzupełniej wpływom wzorów obcych, starożytnych i nowszych. Trubadurowie czyli truwery normandzcy pod pierwszemi królami tego narodu, pisali w swoim języku północno-francuzkim; wszakże już w 1185 roku opat Legamon przełożył poemat Ryszarda Wace, pod tytułem: Brut d’Angle-terre, na język anglo-saxoński, który już z normandzkim zaczynał się amalgamować w angielski. Na podstawie tego dzieła Robert of Glouester, około ro-