Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/829

stylu prozaicznego położyli zasługi wspomniani już Shaftesbury i Bolingbroke, których jednak pod tym względem prześcigli Ryszard Steele (1675 — 1729); i Józef Addison (1672 — 1719). Obydwaj doświadczali się również w poezyi dramatycznej, nawet Addison przez czas jakiś główną posiadał sławę jako autor zapomnianej następnie tragedyi Kolon, (tłómaczył Alexander Chodkiewicz): ale najwięcej przysłużyli się prozie angielskiej wspólném wydawaniem trzech z kolei sławnych dzienników: The Tatler, The Spectalor i The Guardian (Plotkarz, Spektator i Strażnik). Coraz większej potęgi nabrała taż proza pod wielkim humorystą Jonatanem Swift (1667 — 1745), w jego: Spowiedzi zwierząt, Podróżach Gulliwera (kilkakrotnie na język polski tłómaczonych), Powieści mojej matki gęsi i t. d. Reprezentantem prawdziwego John-Bullizmu w literaturze angielskiej był uczony lexykograf, dziennikarz, historyk i satyryk Samuel Johnson (1709 — 1784), z którego satyr najlepszą jest: London, który zaś nadewszystko wsławił się wydawaniem pisma krytycznego: The Rumble (Bałamut). Mistrzem świetnego stylu politycznego był wówczas historyk i publicysta Edward Burke (1729 — 1797), namiętny przeciwnik rewolucyi francuzkiej; pełnym zaś praktycznej mądrości życia i jasności był wielki współzałożyciel rzeczypospolitej Północno-Amerykańskiej, Benjamin Franklin (1706 — 1790; dzieła jego tłumaczone na język polski). Obok Burke‘go świetnymi mówcami stanu byli również: William Pitt hrabia Chatham (1709 — 1778) i jego syn, William Pitt młodszy (1759 — 1806), Karol Fox (1749 — 1806) i Ryszard Sheridan. Najskuteczniej do wzbogacenia literatury angielskiej przyczyniła się proza artystyczna pod postacią romansu, najprzód rycerskiego, później pasterskiego, polem pod płodnym Danielem Defoe (Alexander Selkirk, 1663 — 1731) podróżnego, z pomiędzy których jest najznakomitszym: Życie i dziwne przypadki Robinsona Crusoe. Romansowi familijnemu i charakterystycznemu w Anglii dali początek Samuel Richardson (1689 — 1761: Pamela, Clarissa, Charles Grandison) i Henryk Fielding (1707 — 1754), wcale dobry komedyjopisary, lecz najbardziej wsławiony powieściami: Jonathan Wild i Tom Jones or history of a foundling (Historyja Podrzutka, tłómaczona na język polski). Realistyczny rodzaj Fieldinga podniósł i wydoskonalił jeszcze w powieściach swoich Tobijasz Smollet (1720 — 1771), którego dziarski humor objawia się najwięcej w Peregrine Pickle, Humphry Clinker i innych, i który oprócz tego napisał wcale dobrą Historyję Anglii; kontrast zaś z nim tworzy humorysta idealistyczny Laurence Sterne (1713 — 1768), autor Tristrama Shandy i Podróży sentymentalnych po Francyi (kilkakrotnie tłómaczonych na język polski). Ostatnim wielkim z tego okresu romansopisarzem był Oliver Goldsmith, autor sławnego Vicar of Wakefield (przekład polski Hippolita Błotnickiego), jednego z najlepszych romansów literatury europejskiej, znakomity także w pieśni, balladzie i elegii. Z drugorzędnych powieściarzy zasługują tu jeszcze na wspomnienie: Ryszard Cumberland (1732 — 1811: Arundel, John de Lancaster), Charles Johnstone (um. 1800: Chrysal or the adventures of a Gwinea, (Przygody Gwinei), i Henryk Mackenzie (1745 — 1831: The man of feeling Człowiek czuły, przełożył na język polski Grabowski; The man of the world, Człowiek wielkiego świata), którzy dalej postępowali na drodze swych wielkich poprzedników. Utalentowany Horacy Walpole (1716 — 1797), który swemi Pamiętnikami nie mało przysłużył się historyi angielskiej w drugiej połowie XVIII wieku, w swojej powieści: The Castle of Otranto, dał początek romantyzmowi, któremu hołdowali również nieco późniejsza Anna Radcliffe (1764 — 1823) w swoich powieściach zbójeckich i zbrodniarskich, jak: The romance of the