Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/849

prawa angielskiego); wyborne także są dzieła: Holta, Hitty’ego o prawie handlowém i morskiém, oraz Parka o ubezpieczeniach. Większość pism prawnych w Anglii wychodzących składa się albo ze zbiorów praw i akt parlamentarnych, albo z surowych kompilacyj z wyroków pojedynczych trybunatów lub sławnych prawników, jak np. Abingera, Denmana, Lyndhursta i Broughama. Zaszczytny wyjątek stanowi dzieło Willa: On the rationale of circumstantial evidence. Za to w naukach politycznych Anglicy są nauczycielami całej Europy; z szczególnie wielkim skutkiem opracowywali ekonomiję polityczną i gospodarstwo narodowe: Stewart, Adam Smith, Price, Sinclair, Thornton, Ricardo, Mili, Malthus, Say, Sadler i Mac Culloch. Historyję tych ważnych przedmiotów wyłożył Porter w nader jasném dziele p. t.: The progress of the nation; popularnie, bo w powieściach obrobiła je miss Harriet Martineau. O historykach dostateczne uczyniliśmy wzmianki przy przeglądzie Literatury angielskiej w ogóle; o Geografii to tylko powiemy, że nauka ta ciągle jest wzbogacaną przez liczne podróże Anglików do wszystkich zakątków ziemi, o czém bardziej szczegółową wzmiankę znajdzie czytelnik pod pojedyńczemi krajami. Medycyna długi czas była w ręku cudzoziemców; założone w 1518 r. królewskie kollegijum lekarzy nie wywierało wielkich wpływów. Wprawdzio nauka medycyny w następnym wieku zrobiła postępy przez takich anatomów, jak: Wharton, Glisson i Bidloo, ale sami lekarze po większej części byli empirycznemi tylko szarlatanami; wyjątek stanowi jeden tylko Sydenham, który przywrócił metodę Hippokratesa, medycynę praktyczną oczyścił z wielu domysłów i sprowadził napowrót do sposobu leczenia antyflogistycznego. Do najsławniejszych lekarzy w nowszych czasach należą: Hunter, Cruikshank, Monro, Bell, Darwin, Jenner, wynalazca szczepienia ospy krowiej, Brown, Abercrombie i Goech, oraz chirurgowie: Abernethy, Cooper i Brodie. Homeopatyja w Anglii niewielu znalazła stronników; więcej za to magnetyzm zwierzęcy. Pomiędzy tegoczesnemi pisarzami medycznemi odznaczają się: Grant: Comparative Anatomy, Rostock, History of medicine; Clark, Treatise on pulmonary consumption; Copland, Dictionary of practical medicine; Scudamore, The gout: Combe, Physilogy of digestion; Johnson, Economy of health i inni; najbardziej wziętém zaś jest czasopismo lekarskie p. t.: The lancet, założone w 1833 r. przez chirurga Wackley. — Nauki przyrodzone zakwitnąć mogły dopiero wraz z czasem oświaty, stawały im bowiem na na przeszkodzie przesądy wieku, jakoż jedyném do nich, najczęściej źle zrozumianém źródłem były pisma Arystotelesa. Po Rogerze Bakonie, który robił doświadczenia, i za to ciągłych doznawał prześladowań, w botanice odznaczyli się Turner (1550) i Gerard (1597), Baco de Verulam zaś głębokim swoim poglądem na przyrodę mnogie wywołał odkrycia, jak np. Gilberta, Barlow’a i Halley’a o naturze magnesu, i Newtona o elektryczności. Królewskie towarzystwo w Londynie we wszystkich gałęziach nauk przyrodzonych ogromne wyświadczało przysługi. Newton swojemi zasadami o Filozofii natury, zupełnie nowy nadał kierunek fizyce; Woodward (1695) pierwszy odważył się na napisanie naturalnej historyi ziemi. Zoologiję uprawiali Charleton, Willoughby, Edwards, Peunant, Lutham (ornitologija), John Gould, Curti, (entomologija), Swainson; z nowszych Owen, Mac Leny, Parvell (Ryby), Gray, Westwood i wielu innych; botanikę Parkson, Johnson, twórca angielskiej terminologii botanicznej, Morison, Milliugton, Grew, Lindley, Miller, Sowerby, Don, Bentham i t. d. Odkrycia Gil o elektryczności szkła i innych ciał dalej ciągnęli Hawksbeo i Priestley; pierwszy Gray zaczął elektryzować ludzi, Watson odróżnił elektryczność dodatnią i ujemną, Hales wodę morską uczynił zdatną do picia i wynalazł wentylatory, Leslie rozwi-