Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/861

pasma gór są: Pennińskie, Kambryjskie, Kambryjskie i Dewońskie. Z tych pod względem geologicznym góry Kambryjskie, przerzynające hrabstwa czyli prowincyje zachodnie, a kończące się aż w Wallii, gdzie znajduje się góra Snowdon, najwyższy punkt całego kraju, wykazują formacyję pierwotną lub przechodową, i tak np. w hrabstwach Cornwallis i Cumberland istnieje granit, choć po większej części pokryty warstwami łupku. Natomiast strona wschodnia jest prawie cała formacyi pochodnej; rozciąga się raz w równinach piaszczystych, raz w skałach kredowych, podobnych do skał na przeciwnym brzegu Francyi Z takichże skał składa się i strona południowa aż do wyspy Wight, gdzie do samego przylądka Finisterre przeważa znowu granit. Pokłady mineralne Anglii, mają ważność niezmierną; na północo-zachód, a głównie w hrabstwie Durhan, najlepsze są kopalnie węgla; na północo-zachód znajduje się cyna, miedź i ołów: najobfitszym zaś pokładem jest ogromna żyła węgla kamiennego i żelaza, ciągnąca się od Wallii aż do Leeds przez wszystkie niemal hrabstwa środkowe. Oczywistą jest rzeczą, że podobne połączenie kruszcu i paliwa, niesłychanie korzystnie wpłynąć musiało na niezmierne postępy przemysłu angielskiego. Wód bieżących jest w Anglii bardzo wiele, ale mało tylko pomiędzy niemi istotnie ważnych. Wymienimy tu przedewszystkiém: Tamizę (Thames), do której oprócz innych wpadają rzeki: Colne, Charwell i Thome i która przepływa tylko przestrzeń 52 mil geograficznymi; dalej Severn, największą z rzek angielskich, przerzynającą równiny Montgomery, Coiebrook, Evesham i Glocester i wpadającą do morza Irlandzkiego; Hummer, powstały z połączenia dwóch rzek Ouse i Trent, a tworzący właściwie tylko ogromną zatokę, przyjmującą w siebie mnóstwo rzeczek pomniejszych, użyźniających środkowe i północne prowincyje Anglii; naostatek rzekę Mersey, z wpadającemi do niej Irwel i Weaver, której przebieg jest wprawdzie bardzo krótki, ale za to koryto, mianowicie przy ujściu, nadzwyczajnie szerokie. W żadnym kraju nie masz więcej wspaniałych kanałów, jak w Anglii. Cztery wielkie porty tego kraju, jako to: Londyn, Hull, Liverpool i Bristol, pomimo licznych gór, które je od siebie przedzielają, połączone są między sobą tym ważnym środkiem kommunikacyjnym. Kanały Anglii tworzą cztery główne systemata: Manchesterski, Liverpoolski, Londyński i Birminghamski. Anglija posiada również najrozleglejszą sieć kolei żelaznych; najznakomitszą z pomiędzy nich jest: Dover-Lancaster’ska, która od miast jakie przerzyna, w oddziałach swoich różne przybiera nazwy, jako to: Londyńsko-Birmingham’skiej, Londyńsko-Bristolskiej i t. d. Jezior w Anglii niewiele, a najwięcej w górach Kambryjskich; godne wspomnienia z nich są: Wiwander, Conniston i Derwent, ostatnie sławne zjawiskiem wyspy Lord-Island, która kolejno raz występuje nad powierzchnię jeziora, drugi raz pod nią się zanurza. Zachodnie nadbrzeża Anglii głęboko są powcinane przez zatoki ujścia rzek Mersey i Severn, tak samo jak wschodnie zatokami Tamizy i Humbru. Nadbrzeże południowe nie ma innej zatoki, prócz ujścia rzeki Exeter — Klimat w Anglii jest wilgotny i zmienny: rzadko tam o pogodne niebo, jednakże bynajmniej nie jest niezdrowym. Rzadko gdzie ludzie dochodzą takiej starości, ani też tak wysokiego bywają wzrostu, jak w Anglii. Upały i zimna bardzo tam są umiarkowane, a z:ma łagodniejszą bywa, aniżeli w innych krajach pod tą samą, a nawet pod niższą szerokością geograficzną. Mrozy rzadko kiedy w Anglii trwają całe 24 godzin, a śniegi w kilka dni po spadnięciu znikają. Najbardziej panują tam wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Dżdżystych dni w przecięciu bywa do 152, na niektórych jednak punktach nadbrzeży zachodnich deszcze bywają częstsze; wysokość spadającej wody wynosi mniej więcej 30 cali rocznie. Wilgoć powietrza angielskiego objawia się najbardziej w cią-