rape i lathe, a z których każdy dzieli się jeszcze na znaczną ilość parish (gmin). Niektóre wielkie miasta na równi stoją z hrabstwami i wewnętrzną administracyję mają zupełnie niezależną; niektóre znów okręgi wraz z miastami i należącemi do nich wioskami tychże samych używają przywilejów, pięć miast zaś, a mianowicie: Dover, Sandwich, Romney, Hastings i Hythe, wraz z kilkoma innemi, tworzą odrębną prowincyję pięciu portów, która również posiada przywileje. Trzy hrabstwa: Durham, Chester i Lancaster, jeszcze do Jerzego III nazywały się palaty-natem i miały swój oddzielny parlament. Najgłówniejsze miasta w Anglii wymieniamy tu jedynie z nazwiska; inne bowiem o nich szczegóły zostawiamy do odrębnych o nich artykułów. Stolicą Anglii, a zarazem całej Wielkiej Brytanii jest Londyn, z innych znakomitsze są: Liverpool. Manchester, Birmingham, Leeds. Sheffield, Bristol, Oxford, Cambridge, Bath, Plymouth. Portsmouth. Hull. Newcastle, Dover, Norwich. Falmouth, Yarmouth, Halifax, Wakefield, Nottingham. Warwick i wielkie jeszcze mnóstwo, po części mniej ważnych. Pod artykułem Brytannija Wielka znajdzie czytelnik opis obyczajów, ducha i charakteru narodowego Anglików, jako też konstytucji, podług której się rządzą, i statystyczny obraz ich handlu i przemysłu. Tam też. oprócz już wyliczonych, wymienimy dzieła pomocnicze do gruntownego pod wszelkiemi względami poznania tego niesłychanie ważnego w historyi cywilizacyi kraju i ludu. F. H. L.
Anglija Nowa (New England). pierwiastkowe nazwisko kraju nadbrzeżnego w Stanach Zjednoczonych Ameryki północnej, odkrytego roku 1614 przez kapitana Smith, pomiędzy zatokami Penobscot i Cod, na południo-wschód Bostonu. Jakób I król angielski odstąpił kraj ten kompanii handlowej w Plymouth, lecz Karol I wcielił go naprzód do korony. Pod rządami Jakóba II Anglija Nowa obejmowała prowincyję: New-Jersey, New-York, Rhode-Island, Connecticut. New-Hampshire i Massachusetts. Po rewolucyi angielskiej z r. 1688 rozpadła się na części, a w czasach późniejszych składały ją cztery tylko prowincyję: New-hampshire, Massachusetts. Rhode-Island i Connecticut, które od r. 1778 weszły w skład unii północno-amerykańskiej, jako stany niepodległe. Obecnie pod mianem New Enyland States rozumiemy sześć północno-wschodnich Stanów, to jest cztery powyżej wymienione. Vermont i Maine.
Anglikański Kościół. Wypadki zaszłe na stałym lądzie Europy w pierwszej połowie XV wieku; nauka ogłaszana przez Kalwina i Lutra, odezwały się echem potężnem i w sercach mieszkańców Albijonu; szczególniej też Szkoci, chciwie słuchali opowiadań o czynach reformatorów Genewskich. Mimo to jednak, wyznawcy reformacyi nie śmieli podnieść głosu swego w Anglii, bo panował tam uaówczas monarcha surowy, silną ręka dzierżący wodze rządu, Henryk VIII. Gorący zwolennik Kościoła, zapragnął zasłużyć sobie, na wzór królów Hiszpanii i Francyi, tytuł Najchrześcijańskiego, i napisał rozprawę wymierzoną przeciw Lutrowi. Reformator niemiecki, nie bacząc na godność autora, ostro zbił zdania zawarte w dziele Henryka; a gniew obrażonego króla nie znał granic. Wydano surowe rozporządzenia przeciw rozkrzewicielom reformacyi, zwolenników jej karano śmiercią; słowem, Henryk VIII czynił wszystko co mógł, aby pokazać o ile jest prawowiernym katolikiem. Lecz monarcha ten. surowy dla drugich, wielce był pobłażliwym dla siebie. Ożeniony z Katarzyną Arragońską, wdową po bracie swoim, straciwszy serce dla małżonki, pokochał jedne z dam jej dworu, piękną Annę Boleyn. Naraz odezwały sie w królu skrupuły co do ważności małżeństwa z Katarzyną, jako bratową, i zażądał od papieża rozwodu. Gdy jednak stolica apostolska, mimo próśb i gróźb króla, nie chciała zadość uczynić żądaniom jego, Henryk rozkazał jednemu z biskupów wyrzec rozwód i pojął w małżeń-
