okazał, że krystaliczny Apatyt zawiera nadto zawsze w sobie chlor i fluor w równych ilościach, tak, że należy go uważać za związek trzech równoważników fosforanu wapna, z jednym równoważnikiem chlorku i fluorku wapnia, tak że wzór jego chemiczny jest: 3(PhO3.3 CaO)+Ca(Cl, Fl.) — Czasami w Apatycie pewna ilość wapna zastąpiona bywa odpowiednią ilością magnezyi. Za przykład tego służyć mogą Apatyty ze Złatoustowska w Syberyi, które wedle rozbiorów Hermanna, zawierają 7% magnezyi. Stąd badacz ten nazwał ten Apatyt: falkapatytem. Apatyt zawsze przedstawia się w kryształach, a przynajmniej ziarnach krystalicznych. Co do odmiany ziemistej czyli proszkowetej Apatytu, opisywanej przez wielu mineralogów, to takowa, ponieważ nie zawiera w sobie ani chloru, ani fluoru, uważaną być prawdopodobnie może, albo za inny minerał, albo za mieszaninę gliny i materyj organicznych. Z minerałów wapiennych Apatyt jest najtwardszym, rysuje on szkło, a narzynany dopiero szpatem polnym bywa. Twardość jego oznaczona jest liczbą 5. C.g. od 3,166 do 3,283. Pod dmuchawką topi się bardzo trudno, ledwie po brzegach tylko i to w drobnych łuszczkach; w kwasie azotnym się rozpuszcza, proszek jego fosforyzuje. Kryształy są słupami sześciokątnemi prostemi. Barwy rozmaitej, dającej się sprowadzić do czterech głównych odcieni: zielony jasny, podobny do berylu, zielony ciemny, zielony żółtawy i fioletowy. Przezroczyste kryształy są dosyć rzadkie. Kryształy te zwykle bywają zakończone piramidą sześciokątną. Werner kryształy zakończone płaszczyzną zwał Apatytem, kryształy zaś zakończone piramidą, jasno-zielonawej barwy, zwał kamieniem szparagowym (Spargelstein). W Arendal w Norwegii, i około Bajkału w Syberyi, znajdują się podobne kryształy, zielonej barwy, prawie nieprzezroczyste, z odłamem ziarnistym i te stanowią odmianę, znaną pod nazwiskiem moroxytu. W Szwecyi i Grenlandyi w wielu miejscowościach, natrafiają się massy zielonawe i czerwonawe, z ziarnisto-łuszczkowym odłamem, które są Apatytem: podobnież z odłamem zbitym znajdują się w Hiszpanii, w Estremadurze, gdzie używają ich do budowy parkanów. Massy te w skutek przymieszki kwarcu są tak twarde, że dają ognia o krzesiwo. Haily nazwał tę odmianę fosforanem wapna kwarcowatym. Apatyty z Hiszpanii i Bolonii, ogrzane na węglach żarzących, następnie w ciemności świecą, i to zjednało im nazwę fosforytu. W Schlarckenwald w Czechach, w Hammondsville w Stanach Zjednoczonych, znaleziono Apatyt pod postacią mass nerkowatych, z delikatnym odłamem włóknistym, barwy szaro-żółtawej, przechodzącej w brunatną. Tę odmianę Emmous nazwał eupyrchroitem. Na wybrzeżach Hawru, oraz w glinach formacyi lijasowej, w departamencie Allier, znaleziono małe nerki fosforanu wapna szaro popielate, rozkruszające się, które Berthier pierwszy zbadał. Nerki te zupełnie są podobne do koprolitów (gnoju skamieniałego zwierząt przedpotopowych), znalezionych w glinach lijasowych w Yorkshire i Dorsetshire i prawdopodnie jak tamte, pochodzą z kości przetrawionych. Znaleziono w nich bowiem nietylko cząstki niezgryzionych należycie kości, ale nawet całkowite zęby zwierząt, które były pożywieniem owych drapieżnych istot, po których ten nawóz czyli koprolity pozostały. Obecnie w Anglii i Francyi używają tego fosforanu wapna do nawożenia gruntów. K. J.
Apel, z francuzkiego appel, wywoływanie imienne żołnierzy w szeregu, dla przekonania się o ich obecności. Apel odbywa się w kompanii lub szwadronie zwykle raz we 24 godzin, o pewnym oznaczonym czasie, albo też kiedy zabębnią lub zatrąbią do apelu. Wywoływanie nazwisk, jak niemniej ogłaszanie przy apelu rozkazów dziennych, jest rzeczą feldwebla lub wachmistrza szwadronu. Kontrapelem zowie się powtórny apel, dla sprawdzenia pierwszego.
