przez dni 40 usługiwanym był wyłącznie przez nagie kobiety. Nareszcie na przepysznym okręcie odwożono go do Memfis. Teofaniję Apisa, t. j. rocznicę jego wynalezienia, obchodzono corocznie podczas wezbrania Nilu siedmiodniowemi tańcami, processyjami i t. d.; najuroczyściej jednak obchodzono rocznicę jego urodzin. Maneton twierdzi, że cześć Apisa zaprowadzoną była w Egipcie pod drugą dynastyją Tynitów; dwudziestopięcioletnie jego życie odnosi się do takiegoż okresu astronomicznego, który według kalendarza egipskiego powtarzał w tymże dniu te same fazy księżyca, któremu Apis głównie był poświęcony.
Aplanatyczny, nie mający zboczenia, ztąd aplanatyczna luneta, rodzaj lunety, zbudowanej przez Roberta Blait, 1791 r. jako udoskonalenie achromatycznej; lecz lunety te w użycie nie weszły.
Aplom. Odmiana granatu, z której Haüy osobny zrobił gatunek, odznacza się szczególną cechą krystalograficzną. Kryształy jego, jak większa część granatów, są dwunastościanami rombowemi, ale mają na sobie bardzo wyraźne rysy równolegle do mniejszej przekątnej rombu. Inne zaś odmiany granatów, albo mają ściany gładkie j połyskujące, albo jeżeli są paskowane, to tylko równolegle od dłuższej przekątnej rombu. Dla tego także Haüy za formę pierwotną aplomu przyjmował sześcian, a za formę pierwotne innych gatunków granatu, dwunastościan rombowy. Aplom znaleziono naprzód w Syberyi, na brzegach rzeki Leny; kryształy jego, brunatno-czerwonawe, leżą na aplomie zbitym, któremu zwykle węglan wapna towarzyszy. Podobny aplom znaleziono i w Berggrün w Czechach, w Schwartzemberg w Saksonii, nakoniec w Anglii. Składem swoim najbliższy jest grossularowi. K. J.
Aplysia (z greckiego: a nie, i plyno myję), rodzaj mięczaków brzuchonogich, zwany przez rybaków morza śródziemnego zającami morskiemi. Nazwisko to wzięte jest z powodu czułków, z których dwa górne dłuższe od dolnych, mają podobieństwo do uszu zajęczych. Nazwisko zaś naukowe pochodzić się zdaje od wstrętu, jaki starożytni mieli względem tych zwierząt z powodu płynu, który się za skurczeniem z ich płaszcza oddziela obficie, a jest koloru czerwono-purpurowego, zapachu bardzo przykrego.
Apne (z greckiego: a przeczące, pneo oddycham, apnaea), większa lub mniejsza niemożność oddychania: wyraz zastępujący dawniej używany asphyxia, jako lepiej rzecz oddający. Xaw. R.
Apobates, Anabates, czyli Parebates, tak w najodleglejszej starożytności nazywał się wojownik, zwykle wódz, walczący na wozie; zbroję jego stanowiły: hełm, pancerz, tarcza, lanca, włócznia i miecz. Niekiedy w czasie bitwy Apobates zeskakiwał z wozu i bił się pieszo; walka na koniu prawdopodobnie dopiero po wojnie trojańskiej weszła w użycie.
A poco a poco, wyrażenie włoskie, używane w muzyce na oznaczenie stopniowego i powolnego przybierania siły lub prędkości.
Apoda (z greckiego: a bez, podos noga), beznogie (ob.).
Apodyktyczny sąd w filozofii jest taki, który w sobie samym mieści świadomość własnej konieczności, bo przekonanie o niemożliwości sądu jemu przeciwnego; dla tego też zdanie apodyktyczne, lub apodyktyczny dowód, nie mogą opierać się na doświadczeniu, nie stanowiącem żadnej konieczności, lecz jedynie na myśli i kombinacyjach logicznych.
Apodyktyka, nauka prawdy, wykład filozoficzny konieczności, z jaką niektóre zdania wyniknąć muszą z pewnych prawd ogólnie uznanych, czyli to te prawdy są pośredniemi, przechodzącemi z innych, dawniejszych, czy też bezpośredniemi, pierwotnemi.
