Strona:PL Eustachy Iwanowski-Pielgrzymka do Ziemi Świętej odbyta w roku 1863.djvu/192

spotkałem tam już ubiory europejskie, księży bez brody, jezuitów w ubraniu, którego w Europie używają. Wielka jest różnica i zupełnie inny już byt zgromadzeń religijnych w królestwie greckiem, jak w Turcyi. Doświadczają w Grecyi biskupi zakonni przeszkód, prześladowań, trudności, ucisków w Turcyi nieznanych. Frères des Ecoles Chrétiennes, braciszkowie szkół chrześcijańskich, którzy tyle domów swoich mają w Turcyi Azyatyckiej, zmuszeni byli wracać do Francyi. Syra była ostatnim punktem wschodniej podróży mojej. Odpłynąłem stamtąd do Włoch.
 Chciałbym tu kilka słów powiedzieć o rządzie tureckim. Ciągle i tak dawno mówią o rozbiorze Turcyi. Nie zdaje mi się, aby rząd ten był tak słabym, tak prędko upaść mógł. Trzymają go naprzód oburącz Francya i Anglija, bezwzględnie na krzywdę, jakiéj doznają ludy słowiańskie Turcyi uległe, które pragną żyć własnem życiem. Nie oglądając się na to, najsilniej te dwa mocarstwa pragną zachowania Turcyi i ją dotąd wspierały. Turcya jest jakby koloniją tych obu państw, szczególnie po wojnie krymskiej, za czasów potęgi francuskiej. Imię cesarza francuskiego było w większej czci jak cesarza tureckiego, modlono się zań publicznie w kościołach. Wszystkie przedsiębierstwa dróg, komunikacyi, przynoszące znaczne dochody były francuskie. Język francuski zupełnie był jakby językiem narodowym wszystkich szkół w całej Turcyi. Francuskie okręta krążyły po wszystkich morzach, sięgając Chin i Japonii. Turcya francusko-angielskim jest przedmurzem. Konsul francuski największe miał znaczenie, jego wola była prawem. Oprócz pomocy angielsko-francuskiej, tego sojuszu silnego i trwałego dla jej utrzymania, Turcya ma siłę własną w twierdzach i w artyleryi. Artylerya jest jakby upodobanem tureckiem rzemiosłem, doprowadzono ją do doskonałości, do rzeczywistej siły. Można to poznać w każdem większem mieście, przez dzień cały słychać strzelanie z armat. Nieustanne są ćwiczenia w tej broni; artyleryi tureckiej lekceważyć nie można, ma ona