Strona:PL Eustachy Iwanowski-Pielgrzymka do Ziemi Świętej odbyta w roku 1863.djvu/22

bożności ludzkiéj; drugie, aby się nie narazić Francyi i jéj zasłużyć, a Francya, chociaż w gruncie miała interesa i cele polityczne, ale dla ich zamaskowania spełniała chwalebnie swój urząd opieki nad religią katolicką. Zakłady miłosierdzia, nauki, do najpiękniejszego przyszły rozwoju. Tę usługę spełniają zakonnicy i zakonnice, Włosi, Hiszpanie, Francuzi i nawet Arabi, którzy są już zakonnikami. Religia katolicka wszędzie rozwija się i kwitnie, a cóż dopiéro przy takiéj wolności, na gruncie tak bujnym, jakim jest Wschód, w którym ludy są czulsze i religijne z natury, gdzie nié ma bezbożności, niedowiarstwa, chociaż są różne wyznania.
 Do rozwinienia religii katolickiéj wiele się przyłożyła sympatya do Francyi ludów wschodnich, chrześcijan tureckich; wszyscy spieszą do szkół, aby się nauczyć, aby mówić po francusku. Szkoły tylko są pod zwierzchnością duchowną, przeto dążą do zakładów religijnych li dla nauczenia się języka francuskiego, ucząc się tego języka, w pobożności i w religijnéj nauce się gruntują. Nigdzie tak powszechnie dobrze nie mówią po francusku jak w Turcyi; gardzą tym, mają za prostaka tego, który po francusku nie mówi. Kto nie był w Turcyi, kto się zbliska nie przypatrywał, nié może sobie wyobrazić rozwoju katolickiéj wiary, jaki się tam znajduje. Przypominają się czasy Rzeczypospolitéj polskiéj, tyle jest tam klasztorów męskich i żeńskich, tyle szpitalów, szkół świeckich, seminaryów. Jak w piérwszych czasach chrześciaństwa, gościnne klasztory są przytułkiem, mieszkaniem dla podróżnych. Każdy wchodzi, zajeżdża, bawi jak zechce i ile zechce; chorzy mają infirmeryą, lékarstwa, dozór, opiekę.
 Po wojnie krymskiéj uciszyła się szyzma, a religia święta katolicka i cywilizacya europejska silnie się rozwinęły na Wschodzie. Wielu zamieszkało cudzoziemców, Francuzi urządzili komunikacye publiczne przez nowe drogi kolei żelaznych. Kościół św. używał zupełnéj swobody.
 W Ziemi świętéj, w Palestynie, oprócz różnych zgromadzeń żeńskich zakonnic, męski tylko jest jeden Franci-