trzeba zastąpienia jej czemkolwiek innem w znaczeniu Feuerbacha.
Idealizm zawarty jest tu u Feuerbacha w tem, że stosunków pomiędzy ludźmi, miłości płciowej, przyjaźni, współczucia, ofiarności i t. d., polegających na wzajemnem uczuciu, nie uważa on poprostu za to, czem są same przez się bez względu na jakąś religję poszczególną, również według niego należącą do przeszłości, lecz twierdzi, iż prawdziwe znaczenie zyskują one dopiero wówczas, gdy im się daje wyższą sankcję, chrzcąc je mianem religji. Główną rzeczą według niego nie jest to, że te czysto ludzkie stosunki istnieją, lecz że są pojmowane jako nowa, prawdziwa religja. Mają one wówczas dopiero posiąść całkowitą wartość, gdy się wyciska na nich stempel religijny. Słowo religja pochodzi od łacińskiego religare i oznacza pierwotnie związek. Wszelki zatem związek dwojga ludzi jest religją. Takie sztuczki etymologiczne stanowią ostatnie źródło wiedzy filozofji idealistycznej. Decydować ma nie to, co dany wyraz oznacza zgodnie z historycznym rozwojem swego istotnego stosowania, lecz co oznaczać powinien ze względu na swoje pochodzenie. I tak podnosi się miłość płciową i związek płciowy do godności „religji“, byle tylko drogi dla wspomnień idealistycznych wyraz religja nie zniknął przypadkiem z języka. Zupełnie tak samo przemawiali w piątem dziesięcioleciu reformiści paryscy kierunku Louis Blanc, którzy również człowieka bez religji mogli sobie wyobrazić jedynie jako potwora i rzekli nam: Donc, l’athéisme c’est votre réligion! [1]
Jeśli Feuerbach pragnie odbudować religję prawdziwą na podstawie istotnie materjalistycznego poglądu na przyrodę, to oznacza to tyleż, co pojmować chemję nowoczesną jako alchemję prawdziwą. Jeżeli religja istnieć może bez swego Boga, to i alchemja bez swego kamienia filozoficznego. Istnieje zresztą bardzo ścisła łączność między alchemją a religją. Kamień filozoficzny ma dużo właściwości bogopodobnych, a egipsko-greccy alchemicy pierwszych dwóch wieków naszej ery maczali rękę w wytworzeniu doktryny chrześcijańskiej, jak to wykazują dane, przytoczone przez Koppa i Berthelota.
- ↑ A więc, ateizm jest waszą religją!
