Strona:PL Fryderyk Engels - Ludwik Feuerbach i zmierzch klasycznej filozofji niemieckiej.djvu/50

głównie naukami porządkującemi, naukami o procesach, o początku i rozwoju tych rzeczy i o związku, który łączy te procesy przyrody w jedną wielką całość. Fizjologja, badająca procesy w organizmie roślinnym i zwierzęcym, embrjologja, rozpatrująca rozwój pojedynczego organizmu od zarodka aż do dojrzałości, geologja, śledząca powolne powstanie powierzchni ziemi — wszystkie one są dziećmi naszego stulecia.
 Atoli trzy wielkie odkrycia przedewszystkiem posunęły naszą znajomość związku procesów przyrody o olbrzymi krok naprzód: Po pierwsze, odkrycie komórki jako jedności, z której rozmnożenia i zróżnicowania powstaje cały organizm roślinny i zwierzęcy, tak że nietylko poznajemy rozwój i wzrost wszystkich organizmów wyższych, jako odbywający się według jednego powszechnego prawa, lecz nadto zdolność komórki do przemian wskazuje nam również drogę, na jakiej organizmy mogą zmieniać swój gatunek i tem samem przechodzić rozwój nietylko indywidualny. Po drugie, przemiana energii, która ukazała nam wszystkie tak zw. siły, działające przedewszystkiem w przyrodzie nieorganicznej, jak oto: siłę mechaniczną i jej uzupełnienie — t. zw. energję potencjalną, ciepło, promieniowanie (światło, wzgl. promieniujące ciepło), elektryczność, magnetyzm, energję chemiczną i t. p., jako rozmaite formy zjawiskowe powszechnego ruchu, przechodzące przy pewnych stosunkach ilościowych jedna w drugą tak, że zamiast znikającej ilości jednej siły zjawia się określona ilość innej siły, oraz że cały ruch przyrody sprowadza się do tego nieustającego procesu przemiany jednej formy w drugą. Wreszcie pogląd, najpierw systematycznie rozwinięty przez Darwina, że otaczające nas dzisiaj zorganizowane twory przyrody, aż do ludzi włącznie, są rezultatem długiego procesu rozwojowego z niewielu pierwotnie jednokomórkowych zarodków, pochodzących znów z powstałej na drodze chemicznej protoplazmy lub białka.
 Dzięki tym trzem wielkim odkryciom i pozostałym olbrzymim postępom nauk przyrodniczych posunęliśmy się obecnie tak dalece, że możemy wykazać łączność pomiędzy zjawiskami przyrody nietylko w dziedzinach poszczególnych, lecz również pomiędzy poszczególnemi dziedzinami w ogólnych zarysach, i w ten sposób zapomocą faktów, dostarczonych przez same empiryczne nauki przyrodnicze, dać przej-