Strona:PL Gabriela Zapolska - Utwory dramatyczne T. I.djvu/15

w niej gniew i pasję, nawet w tkliwości swej dla nieszczęśliwych ofiar zachowuje miarę, nie przymyka oczu na przyczyny, słabości i charakterystyczne cechy dusz i duszyczek kobiecych.
 … Czy pamiętacie końcową scenę, starej powieści Goncourt’ów, „La Faustin“? Znakomita aktorka siedzi u łoża umierającego kochanka. Jego twarz kurczy się w bolesnych grymasach agonji. I oto bezwiednie, w żartej najokropniejszem cierpieniem kobiecie, bierze górę aktorka: nieświadomie zaczyna naśladować skurcze muskułów, odruchy i giesty umierającego kochanka…
 W Zapolskiej tkwi taki właśnie okrutny, niemiłosierny dar obserwacji. Na tych nawet, dla których płonie ukochaniem, patrzy jasnym, niezmąconym wzrokiem. Żaden charakterystyczny szczegół nie ujdzie jej uwadze. Jej postacie żyją na scenie pełnem życiem. Niektóre z nich, jak pani Dulska, Żabusia, panna Maliczewska — żyć będą zapewne bardzo długo.
 Wrodzone, instynktowne poczucie efektu teatralnego, to jeszcze jeden z zasadniczych pierwiastków talentu dramatycznego Zapolskiej.
 To poczucie, — zasadnicza właściwość talentu dramatopisarskiego, — zostało pogłębione przez bezpośrednie zetknięcie się ze sceną. Zapolska przez szereg lat występowała, jako artystka dramatyczna. Talent literacki rzadko jednak godzi się z talentem aktorskim. Pierwszy najczęściej bywa refleksyjnym, drugi — spontanicznie uczuciowym. Zapolska — artystka dramatyczna dopomogła Zapolskiej — twórczyni dramatów i komedji, odczuć wszystkie niezawodne metody i sposoby oddziaływania na publiczność. Zaiste, przez parę dziesiątków lat żaden autor dramatyczny polski nie święcił na scenach polskich takich triumfów, jak Zapolska. Nietylko na scenach polskich zresztą. „Moralność Pani Dulskiej“, „Carewicz“, wiele innych sztuk weszło na repertuar scen zagranicznych, zyskując wielkie powodzenie. Jeśli wyłączyć Rittnera, który w Niemczech był i jest uważany za poetę niemieckiego, — ze wszystkich komedjopisarzy polskich Zapolska jedna potrafiła zdobyć dla swych sztuk prawdziwe, rzetelne powodzenie, poza granicami kraju.