Strona:PL Goethe - Cierpienia młodego Wertera.djvu/21

Ta strona została skorygowana.

życia. Ta lektura uspokaja go i ucisza jego wzburzone serce. Homer to dobry, niezawodny przyjaciel. A przecież żegna go Werter, z serca jego wypiera go Osjan. Osjan przemówił do niego głęboką swą melancholją, dał mu możność roztopienia się w ponurych myślach, kierował jego duszę w mroki niebytu.
Gorące odczucie przyrody, prawie jej uosobienie, było tym mostem, po którym cienie osjanowych bohaterów wkraczały w duszę Wertera i mrokiem ją osłaniały, prowadząc ku bramie śmierci. Osjan wyrwał go z ramion Homera. Przejście od rozkoszowania się patrjarchalnemi obrazami życia homerowych bohaterów do odczuwania i przeżywania cierpień i smutków bohaterów Osjana dokonywa się w miarę zaciemniania się horyzontu uczuć i myśli Wertera. Samobójstwo poprzedza długie rozkoszowanie się w tonach Pieśni Selmy, a z epilogu Berzathonu zapożycza Werter frazesów w przedśmiertną godzinę.
Kult Homera i kult Osjana dzielą cały utwór na dwie części. Tylko przez krótką chwilę wpływ ten się splata, — wpływ Osjana jest jednak potężniejszy. Osjana, nie Homera, Werter tłumaczy. Osjan zwycięża: Werter ginie...
Obok Osjana wpływ na psychikę Wertera wywarły także Younga Myśli nocne. Lecz są wpływy jeszcze i inne: Werter żyje pod silnem wrażeniem Russa, którego idee przenikają go nawskróś. Nazwisko to nie jest wypowiedziane ni razu, ale tylko dlatego, że było to hasło powszechne, hasło najdroższe — wspólne Werterowi i jego pokoleniu. Jeżeli samo wypowiedzenie nazwiska Klopstocka wystarcza, aby scharakteryzować nastrój chwili i porozumieć się z Lotą, nazwiska Russa nawet wymieniać nie było potrzeba. Po Russie Klopstock jest dla Wertera i Loty świętością, — jego Ody hasłem. Wreszcie przemawiają do Wertera wszystkie te utwory powieściowe, które malują codzienne troski i radości życia, są obrazem naiwnej rzeczywistości,