Strona:PL Goethe - Cierpienia młodego Wertera.djvu/23

mogą się, jego zdaniem, przyczynić do tego, że artysta uniknie błędów i nie stworzy rzeczy bezwzględnie zlej, lecz stworzy — przeciętną. Porywów genjusza twórczego hamować nie wolno: reguły mogą być tylko dla ludzi przeciętnych; ludzie, którzy mają coś do powiedzenia, muszą słuchać wewnętrznego głosu — oraz natury. Podobnie szczyt poezji widzi w tem, jeżeli poeta potrafi wiernie oddać rzeczywistość, która, nawet gdy chodzi o przejawy uczucia i u warstw najniższych, jest pełna poezji i głębi. Wyrażenie prostoty i szczerości uczucia na tle normalnych stosunków życiowych tworzy prawdziwego artystę.
 Ten pogląd estetyczny tłumaczy także zakres zainteresowań Wertera: działają na jego duszę tylko utwory, które są bezpośredniem, naiwnem odtworzeniem życia, nie zaś wytworem fantazji czy rozumu.
 Werter jest religijny, religję szanuje — stosunek jego do religji jest jednak może podobny, jak do podań ludowych, do baśni homeryckich czy dum Osjana. Jest to raczej upodobanie estetyczne, a nie żywe wewnętrzne poczucie wiary. Dopiero ze zbliżaniem się katastrofy ugruntowuje się w nim przekonanie, że jest byt wieczny, i stara się teoretycznie pogodzić swe samobójstwo z wolą Bożą.
 Charakter Wertera i jego stosunek do życia. Dążenie do odczuwania tego, co szczere, naiwne, każe Werterowi zbliżyć się do ludu i do dzieci, a oddala go od t. zw. towarzystwa i cywilizacji.
 Dzieci są mu wzorem, dzieci są mu najdroższemi istotami na świecie, ośmiela je do siebie, bawi się z niemi, nie krępując ich zupełnie w zamysłach i zamiarach. Co więcej, idzie w uwielbieniu dzieci tak daleko, że wprost zapytuje, czy ludzie dorośli mają prawo krępować dzieci w ich woli. Przecież Chrystus powiedział: »Pozwólcie im przyjść do mnie«. Nic więc dziwnego, że dzieci kochają go serdecznie, garną się ku niemu i wyczekują z utęsknieniem od niego drobnych