Strona:PL Goethe - Cierpienia młodego Wertera.djvu/39

jak zobaczymy, wpływ Wertera rozpoczął się od ostrzeżeń przed nim.
 B) W literaturze powszechnej. W literaturze wywołał Werter ruch niezwykły. Posypały się jak z rogu obfitości naśladownictwa, przeróbki, tłumaczenia, parodje, uzupełnienia i t. p. — i to zarówno w Niemczech, jak Francji, Anglji, Włoszech, a nieco później i w Polsce. Często bardzo przeróbki czy naśladownictwa, powstałe we Francji lub w Anglji, tłumaczone na język niemiecki pobudzają z kolei nową powódź druków werterowskich. Tak fala werteryzmu wybiega z Niemiec, i odbiwszy się o kulturę innego narodu, nadciąga do Niemiec z powrotem. Niektórzy autorzy starali się więc przedstawić w formie listów uczucia Loty dla Wertera, inne przeróbki tragiczny koniec zastępowały spokojnem rozwikłaniem. Nie brakło nawet pieśni dziadowskich, popularyzujących miłość Wertera, ale także i dotkliwych, a nawet czasem niesmacznych parodyj. Były tragedje, komedje, opery, balety — nawet sztuczne ognie — wszystko na tle i z motywów werterowskich. Wertera tłumaczono wkrótce na język francuski, angielski, włoski, hiszpański, portugalski, duński, szwedzki, holenderski, rosyjski, polski i węgierski. Z naśladownictwa niemieckich najbardziej charakterystyczne są Fryderyka Jacobiego Waldemar i J. Millera Siegwart. Z innych przeróbek bardzo dla nas ciekawym jest utwór znajomego Goethego z czasów pobytu w Wetzlarze, Augusta Fryderyka Goué, który pod pseudonimem »Friedrich Bertram aus Siebenbürgen« wydał książkę: Masuren oder der junge Werther. Ein Trauerspiel aus dem Illyrischen.
 Goué uważał za właściwe akcję Wertera przenieść do — Warszawy, Locie nadać imię Franciszki, a Wertera, który tu nazywa się: Masuren, zrobić sekretarzem posła z Krymu (!). Oczywiście, że poza temi nazwiskami, niema w tym utworze ani nic z ówczesnej Warszawy, ani z Polski wogóle... Autor chciał poprostu nadać utwo-