Strona:PL Goethe - Cierpienia młodego Wertera.djvu/45

do społeczeństwa. Wpływ na Dziady nie da się zaprzeczyć. Wskazuje Wertera sam Mickiewicz, gdy Gustaw woła: »Ach, jeśli ty Goethego znasz w oryginale« lub »znasz ogień i łzy Wertera?« Znajdujemy więc cały szereg wspólnych cech i podobieństw. Są to styczne punkty, jednak nie zapożyczenia, ani nie naśladownictwa. Obydwaj kochankowie: Werter i Gustaw są prawdziwi, rzeczywiści, obydwaj są z krwi i kości poetów, powstali z ich najserdeczniejszych przeżyć i dlatego wyraz ich miłości będzie wiecznotrwały i wiecznie piękny. Obydwaj odziedziczyli jednak wiele cech wspólnych, obydwóch cechuje silne uczucie, współżycie z naturą, zainteresowanie się losem ludzi, bujna fantazja, głęboka religijność i idealne zapatrywanie się na świat, przy równoczesnej niechęci do utartych form i wyższych sfer towarzyskich. Obydwaj mają to samo pojęcie miłości: przedmiot miłości to świętość, która uświęca wszystko, na czem spocznie jej wzrok, co ją otacza. Miłość dla obydwóch jest najważniejszym problemem życia; u Wertera przyspieszyła ona rozwiązanie zagadki bytu samobójstwem, a u Gustawa »zwichnęła osadę« jego skrzydeł i »wyłamała je do góry«. Werterowska jest w obydwu dziełach teorja samobójstwa: Nieszczęście jest siłą wyższą od wszelkich nakazów moralnych i usprawiedliwia w zupełności targnięcie się na swe życie. Poza temi zasadniczemi rysami jest wiele innych. I Lota i Maryla, żegnając ukochanych, wskazują im cele wyższe, szczytniejsze, drogę pracy i zasług, która ma się stać drogą zapomnienia nieszczęścia osobistego. Zarówno Werter jak i Gustaw przyjmują te rady z gryzącą ironją i najwyższą niechęcią. Scena pożegnania w obydwu poematach temi samemi odmalowana barwami. W obydwu utworach wprowadzona pielgrzymka do miejsca rodzinnego. U Goethego wymagał tego artystyczny cel, — Mickiewicza Werter upoważnił do skorzystania w poemacie miłości z niedawno przeżytych osobistych wspomnień.