Strona:PL Goethe - Cierpienia młodego Wertera.djvu/8

i niezwykłe. Nie to, co jasne i zrozumiałe, staje się przedmiotem twórczości, lecz prawdy nadprzyrodzone, dalekie, niedające się objąć zmysłami. Odwrócono się więc zarówno od dogmatów religijnych, jak i od racjonalizmu, mistycyzm estetyczny i religijny znalazł natomiast zapalonych wielbicieli. Im większą presję wywierano pod względem politycznym, im bardziej jej musiano pod tym względem ulegać, tem większej swobody domagano się w dziedzinie uczucia i estetyki. Zrywano z wszelkiemi pętami prawideł i reguł, a decydującym był pierwiastek boski tlący w poecie, jego genjusz. Ten genjusz żądał swobody i niekrępowania w życiu, sztuce i nauce. Wszystko, co krępowało indywidualność, jakbyśmy dziś powiedzieli, było w ich oczach bezprawiem, niesprawiedliwością. Zatem, jeżeli chodzi o twórczość artystyczną — nie należy powodować się regułami i ciasnemi przepisami, lecz dążyć do oryginalności i swobody. Te pierwiastki znajdzie każdy w pierwszym rzędzie w naturze, ona zatem powinna być mistrzynią twórczości. Zrywają więc przedstawiciele epoki »genjuszy« z poetami, którzy tworzyli wedle reguł Horacego czy Vidy, a podziwiają w pierwszym rzędzie poezję ludową, następnie zaś te dzieła, które są niezaprzeczonym wytworem genjusza poezji ludowej i odzwierciedleniem duszy narodu. Homer zatem staje się w pierwszym rzędzie wzorem niedościgłym. Biblja nie jest już dla poetów z okresu genjalności lub »burzy i naporu« — jak ten okres później według tytułu dramatu Klingera Sturm und Drang nazwano — świętą księgą rytualną, — to kopalnia pieśni i podań ludowych, a Pieśń nad pieśniami to potężny hymn namiętnej miłości. To wzory dla epiki; dla poezji dramatycznej wzorem — Sofokles i Ajschylos, a zwłaszcza Szekspir, w liryce szczytem doskonałości Osjan. Wszystko to nie miały być jednak wzory do naśladowania, były to tylko przykłady, jakiemi wypada iść drogami, aby dojść samodzielnie do tego celu, jaki osiągnęli tamci.