Strona:PL Henryk Samsonowicz - Łokietkowe czasy.djvu/12

Łokietkowe czasy10

większe dochody. Konrad II Mazowiecki i nasz bohater — Władysław Łokietek — należeli raczej do tych gospodarzy, którzy — szczególnie w pierwszym okresie rządów — władali swymi dobrami jak ich ojcowie i dziadowie.
 Istniały istotne różnice w orientacji politycznej polskich książąt. Bolesław Wstydliwy i jego przybrany syn Leszek Czarny stawiali na sojusz z Węgrami. Henryk Probus, wychowany na dworze praskim, widział możliwość oparcia w Czechach. Te ostatnie, bliższe Polakom kulturą, obyczajem, językiem, nie zniszczone, bogate, przeżywały okres silnej ekspansji politycznej. Oparcie w nich dawało korzyści materialne, ale stwarzało realną groźbę poddania się pod zwierzchnictwo Pragi. Węgrzy — też silni, ale obcy językiem i obyczajem, mniej byli zapewne groźni dla suwerenności polskiej. Czechy były w Rzeszy i z królestwem niemieckim łączyły je przeróżne więzy. Sojusz z Przemyślidami wciągał księstwa polskie do kręgu wpływów niemieckich — tak politycznych, jak i przede wszystkim gospodarczych i kulturalnych.
 Podziały między władcami wiązały się też ze stopniem zagrożenia politycznego. Kiedy w 1268 roku doszło do konfliktu w księstwie inowrocławskim, miejscowi panowie zagrożeni przez przybyszów z Niemiec sprowadzili przeciw swemu księciu Siemomysłowi Bolesława kaliskiego. Bowiem — co już wcześniej zostało powiedziane — krąg „narodu politycznego”, ludzi będących podmiotem polityki, rozszerzył się znacznie. I on decydował w znacznej mierze, którego księcia poprzeć i w jakim jego działaniu.
 Wreszcie — kolejna, a na pewno nie ostatnia różnica postaw panujących książąt, to sprawa perspektywy. Wspomniany Siemomysł władał małym księstewkiem, ale graniczącym z Pomorzem i z dzierżawami Krzyżaków. Obserwował w pewnym stopniu, co się dzieje za granicą. Henryk Probus znał Pragę i dwór Przemyślidów aspirujący do roli pierwszoplanowej w skali środkowej Europy. Władysław Łokietek był — rzec można — w najgorszej sytuacji. Jego polityczne horyzonty w początkowym okresie kariery politycznej były dość ograniczone. Ani w skali ziem polskich, ani — tym bardziej — w skali międzynarodowej nie wychodziły poza zakres spraw lokalnych.
{{Skan zawiera grafikęHołd władcy, Biblia z Suchej}}  Stan polityczny Polski zaczął się szybko zmieniać w połowie stulecia. Wśród przedstawicieli pokolenia, które miało zaważyć na przyszłych losach kraju, był urodzony około 1242 roku Leszek zwany Czarnym. W młodym wieku dał się poznać jako przeciwnik swego ojca, Kazimierza, skłóconego niemal ze wszystkimi Piastowiczami, a także ze swymi synami. Leszek w oparciu o krewniaka z Krakowa — Bolesława, z którym współdziałał przynajmniej od 1260 roku, podniósł bunt przeciw ojcu i opanował część jego dziedzictwa. W 1263 roku jego władza w Sieradzu została zalegalizowana. Niezależnie od przyszłych losów księcia był on przedstawicielem pokolenia, które doprowadziło do szczytu rozbicie dzielnicowe Polski. W 1279 roku zmarł bezdzietnie Bolesław Wstydliwy, książę Krakowa i Sandomierza. Możni tych dzielnic, zgodnie z wolą zmarłego, przywołali księcia sieradzkiego — Leszka. W tymże roku zmarł też Bolesław Pobożny, również bezpotomnie. Umożliwiło to zjednoczenie Wielkopolski przez jego bratanka Przemysła II. Już wówczas pojawili się kandydaci do odgrywania pierwszoplanowej roli w wewnętrznej polityce polskiej. Wśród nich Leszek Czarny, przyuczony do rządów przez Wstydliwego, jeszcze za życia swego przybranego ojca. Niepokojony przez najazdy Jaćwingów, podjął bardzo energiczną działalność wojskową. Jego zwycięstwo w 1282 roku praktycznie zakończyło okres ekspansji tego plemienia bałtyjskiego na ziemie polskie. Kontynuując politykę swego poprzednika rozbudowywał miasta, m.in. lokował Sandomierz i otoczył Kraków murami. Przywileje dawane mieszczanom niemieckim nie podobały się możnym, którzy, stając na stanowisku elekcyjności tronu krakowskiego, zapewne w 1285 roku wezwali nań księcia czerskiego Konrada II. Tu wyszły na jaw — jeszcze wyraźniej niż przy sprawie Siemomysła dobrzyńskiego — różnice postaw i celów. Można zaobserwować dwie koncepcje: pierwsza, nazwijmy ją południo-