Wiek XI był okresem pomyślnym dla średniowiecznej Europy. Bujny rozwój gospodarczy, wzrost demograficzny, odrodzenie intelektualne, wreszcie początki miast, wielkiego handlu i rzemiosła – wszystkie te czynniki stworzyły warunki nowe, niespotykane wcześniej, wymagające odmiennych rozwiązań. Stąd ekspansja starej Europy karolińskiej na wschód, południe i północ – na obszary zamieszkałe przez Słowian, Skandynawów, Arabów; stąd pierwsze samodzielne gminy miejskie na obszarze między Pirenejami i Apeninami, stąd rozwój uniwersalizmu papieskiego i zwycięstwo ruchu monastycznego kluniaków (związanego z reformą w Cluny), później zaś bardziej mistycznej koncepcji cystersów i premonstratensów. Stąd też, poczynając od początku II połowy stulecia, wyprawy krzyżowe na półwysep iberyjski i – u schyłku wieku – pierwsze krucjaty do Ziemi Świętej prowadzone przez rycerzy. Ówczesny model społeczny, wyrażony w słynnym liście Adalberona, biskupa Laon, opierał się na triadzie: modlących się, walczących i pracujących (oratores, bellatores i laboratores), w której rycerze stanowili drugą grupę. Jedność ideologiczna tego czasu określała cel wielki: rycerz (miles) walczyć miał o idee głoszone przez Kościół, przede wszystkim miał być rycerzem Chrystusowym. Co prawda rycerstwo tworzyło swoją ideologię nieco bardziej świecką: wierność seniorowi, wartość honoru, piękno i siła miłości do kobiety, odwaga, męstwo – to system wartości opiewany w chansons de geste i w liryce dworskiej. Stan rycerski w swej literaturze oddawał i własną tożsamość, i pochwałę własnej pozycji. Ułatwiało to stworzenie wspólnoty kulturowej w zachod-
