Strona:PL Henryk Samsonowicz - Krzyżacy.djvu/21

przez Bernarda z Clairvaux na wzór cysterski stała się podstawą innych podobnych zgromadzeń: joannitów (którzy jako bractwo szpitalne działali w poprzednim stuleciu, a regułę rycerską przyjęli ok. 1130 r.) i Krzyżaków. Dodać trzeba, że działało i wiele innych, mniej znanych zakonów rycerskich, m.in. kilka na terenie Hiszpanii i Portugalii. Powstał nowy typ wspólnot zakonnych, których celem była idea obrony i szerzenia wiary za pomocą miecza. Skład zgromadzeń był na ogół podobny. Istotą ich reguły był ślub walki z niewiernymi. Reguła Bernarda nakazywała posłuszeństwo, wspólne życie, unikanie wystawności, skromność, pokorę, opiekę nad biednymi i słabymi. Rycerze mieli używać najprostszego oręża, nie nosić długich, trefionych włosów, obywać się bez wygód.
 Z czasem drogi zakonów rycerskich rozdzieliły się. Krzyżacy już w XIII w. odeszli od reguły templariuszy, przyjmując wzory kanoników św. Ducha zajmujących się szpitalnictwem, by następnie, już w Prusach, przyjąć brewiarz dominikanów prowincji polskiej. Od końca XIII w. wprowadzono w Zakonie nabożeństwo eucharystyczne i wówczas, na zamówienie władz krzyżackich, powstała obfitsza literatura religijna, pisana dla braci po niemiecku, głównie w formie przypowieści i legend oraz żywotów Panny Marii, św. Anny, św. Barbary.
 W ostatecznym kształcie zakon krzyżacki składał się z czterech kategorii członków: rycerzy, księży, służebnych – na ogół niższego pochodzenia – i tzw. półbraci, nie uznawanych oficjalnie przez Kościół za tercjarzy, ale przypominających tych ostatnich. Rycerze zajmowali pozycję dominującą. Z nich rekrutowały się władze Zakonu. Główny nacisk położony był na ich działalność. Z czasem rycerze zwolnieni byli nawet z wielu obowiązków w zakresie modlitw, rozmyślań, a mieli w zamian zajmować się walką zbrojną, administracją. Bracia-rycerze, w pierwszym wieku istnienia Zakonu często niepiśmienni, musieli tylko odmawiać Ojcze Nasz, a nauczenie się tej modlitwy w ciągu roku (!) było warunkiem pozostania w Zakonie. Rycerze przeważali liczebnie. W każdym konwencie miało być ich przynajmniej dwunastu, natomiast

19