Strona:PL Henryk Samsonowicz - Krzyżacy.djvu/32

częściowo wosku i miodu. W XIII w. sytuacja się zmieniła. Handel niewolnikami przestał odgrywać większą rolę w Europie. Rozwinęła się wymiana prowadzona z Rusią nowogrodzką. Produkty ruskich lasów – głównie futra i artykuły przywożone ze wschodu i południa (z Bizancjum, Azji Środkowej, Bliskiego Wschodu) stanowiły atrakcję dla kupców niemieckich, którzy w tym stuleciu zastąpili na Bałtyku skandynawskich i słowiańskich wikingów. Ziemie nadbałtyckie zatem stały się obszarem dla rycerstwa i kupiectwa interesującym, tym bardziej że przemiany społeczne w krajach niemieckich sprzyjały migracjom.
 Właśnie na przełomie XII i XIII w. plemiona Bałtów weszły w okres przyspieszonego rozwoju, konsolidacji wewnętrznej i przeobrażeń społecznych. Coraz większe znaczenie zaczęła odgrywać starszyzna plemienna, coraz więcej członków wspólnot rodowych zaczęło traktować wojnę, jako stałe uzupełnienie swego budżetu. Najazdy pogańskich Prusów (dzielących się zresztą na wiele plemion) i Litwinów zaczęły w sposób istotny wpływać na losy ich sąsiadów. Granica osadnicza Mazowsza cofnęła się na południe o prawie 100 km, a obszary pograniczne zaczęły być zajmowane przez stałe osadnictwo Bałtów. Uprzedzając nieco bieg wydarzeń trzeba dodać, że poczynając od dwudziestych lat XIII w. Ruś Kijowską zaczęły niszczyć najazdy mongolskie. Ubył na czas jakiś jeden konkurent do opanowania ziem nadbałtyckich, pojawiły się możliwości ekspansji plemion litewskich na wschód i budowy przez nie rozległego państwa. Rozbicie dzielnicowe Polski, wzajemne walki prowadzone przez książąt, osłabiały południowego sąsiada. W 1227 r. czasowo ubył też jeszcze jeden pretendent do panowania nad Bałtykiem. W bitwie pod Bornhöved król duński Waldemar II pokonany został przez koalicję książąt niemieckich. Ziemie na wschód od Wisły stały się obszarem kolonizowanym przez Niemców, pełniąc funkcje zbliżone do tych, które odgrywał Dziki Zachód w dziejach Ameryki.
 Początki tego procesu miały miejsce już w XII w. W 1157 r. Albrecht Niedźwiecki z dynastii askańskiej zaczął budować potęgę swej rodziny, tworząc Marchię Brandenburską. Od 1160 r. Henryk Lew z rodu Welfów podobnie budował władztwo saskie na

30