Strona:PL Henryk Samsonowicz - Krzyżacy.djvu/53

wykorzystywano wzory normandzko-sycylijskie, a później francuskie i angielskie, umieli budować wschodnioeuropejskie tzw. przesieki – umocnienia przejść granicznych zrąbanymi drzewami. Posiadali własną flotę wojenną, potrafili znakomicie zorganizować wywiad i służbę łączności. Siła ich wojska polegała też na dyscyplinie, nie stosowanej w innych armiach europejskich, szczególnie surowej dla rycerzy zakonnych. Reguła określała sposób stawania w szeregu, porządek marszu, system popasów, elementy szyku bojowego. Krzyżacy na wyprawie mieli być zawsze gotowi do walki. Nie wolno im było rozbierać się do snu, nawet zdejmować butów. Przewidywano tylko dwa posiłki dziennie, w czasie postu – jeden. Nie wolno było samowolnie opuszczać swego oddziału, w razie przekroczeń stosowano kary cielesne, obowiązek pracy fizycznej, areszt, czy nawet wypędzenie z Zakonu.
 Własne gospodarstwa krzyżackie były znakomicie zorganizowane w skali nie tylko Prus, ale i zachodnich baliwatów. Zakon był bowiem instytucją dochodową. Jako przede wszystkim wielki posiadacz ziemi, tworzył folwarki zajmujące się uprawą zbóż, hodowlą koni i bydła, niekiedy rybołówstwem. Trudno określić wielkość posiadłości wiejskich Zakonu, ale można w przybliżeniu sądzić, że w Rzeszy i Prusach posiadał znacznie ponad półtora tysiąca włości. Te dane niewiele mówią, tym bardziej że inne dochody przynosiły pola uprawne Frankonii, a inne na pograniczu litewskim, ale były to wielkości przekraczające dziesięciokrotnie dochody zamożnych biskupstw północnej i zachodniej Europy, czterokrotnie – wielkiej metropolii gnieźnieńskiej i niewiele mniejsze od płynących z domeny króla polskiego. Rzecz prosta, dochody do kasy Zakonu płynęły także z opłat ludności rycerskiej w Prusach, z miast, ze świadczeń chłopskich. Egzekwowane sprawnie przez komturów i wójtów Zakonu dawały wielkie możliwości inwestycyjne wykorzystywane przy budowie zamków, kościołów, szpitali, przy utrzymywaniu wojska zaciężnego i gości przybyłych na krucjaty. Specyfiką działania gospodarczego państwa krzyżackiego była jednak organizacja handlu.
 W XIV w. Krzyżacy zorganizowali wielki handel sięgający od Rusi Halickiej po Anglię i Flandrię. Działalność ta koncentrowała

51