Strona:PL Henryk Samsonowicz - Krzyżacy.djvu/60

rozbieżności. Istniała względna równowaga sił. Mała Polska była silniejsza gospodarczo, gęściej zaludniona, miała już wówczas bogatą tradycję historyczną i spory dorobek kulturalny; duża Litwa posiadała olbrzymie możliwości rozwoju, doświadczenia nie tylko własne, ale i ruskie. Wymagało to wzajemnej tolerancji, która po paru wiekach miała doprowadzić do zlania się górnych warstw obu narodów.
 Rzecz prosta, że w 1386 r. występowały liczne sprzeczności w interesach obu państw. Próby wcielenia Litwy do Polski doprowadziły do tego, że Krzyżacy wspomagali księcia Witolda w jego walce o utrzymanie niezależności Wielkiego Księstwa. Kiedy ten cel – z pewnymi ograniczeniami – został osiągnięty, Witold podjął dzieło zjednoczenia ziem ruskich pod egidą Wilna. Dla zabezpieczenia tyłów, w 1398 r. zrzekł się na rzecz Zakonu jednej z dwóch macierzystych ziem księstwa – Żmudzi. W następnym roku poniósł z rąk Tatarów druzgocącą klęskę nad Worsklą. Litwa nie mogła zjednoczyć Rusi, ale dla swego dalszego bytu musiała odzyskać Żmudź.
 Nie tylko konflikty polityczne stwarzały nową sytuację. Układ polsko-litewski z 1386 r. przewidywał chrzest Litwy w obrządku katolickim. Przyjęcie chrześcijaństwa było w owym czasie krokiem niezbędnym, by znaleźć się w gronie cywilizowanych krajów Europy. Przyjęcie prawosławia, które wyznawała większość poddanych Jagiełły, w pewnym sensie uzależniałoby litewskich zdobywców od ruskich poddanych. Katolicyzm proponowany przez Krzyżaków byłby darem śmiertelnego wroga. Kościół polski, antykrzyżacki był najbardziej użyteczny. Ale chrzest Litwy i założenie biskupstwa w Wilnie stawiały pod znakiem zapytania celowość istnienia Krzyżaków. Podważały sens wypraw krzyżowych, podróży rycerzy z zachodniej Europy, uzyskiwanych przywilejów papieskich. Nic dziwnego, że propaganda krzyżacka zaczęła głosić, że chrzest był tylko formalnością, że Litwini nadal czczą bałwany. Jednocześnie, zaniepokojony wzrostem znaczenia Polski Zygmunt Luksemburski dał się namówić na wspólne akcje przeciw państwom Jagiełły, który na chrzcie otrzymał imię Władysław.

58